De P-3C Orion in Nederlandse Dienst; MVK Valkenburg, 27 mei 2000

De Orions van MARPAT, deel 1; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

De Lockheed P-3C Orion is het patrouille vliegtuig dat in gebruik is bij de Koninklijke Marine. De toestellen staan alle dertien gestationeerd op de Marine Vliegkap Valkenburg nabij Katwijk aan Zee. De vliegtuigen zijn sinds 1983 in gebruik van de Koninklijke Marine en worden ingezet om te patrouilleren op de Noordzee.

De Lockheed P-3C Orion is het laatste model in een reeks patrouillevliegtuigen van de Amerikaanse vliegtuigfabriek Lockheed-Martin. In de jaren veertig, begon de ontwikkeling van een lange serie van patrouille vliegtuigen met de ontwikkeling van de P-1 Harpoon. In de jaren vijftig werd dit toestel al opgevolgd door de Lockheed P-2 Neptune bij de Koninklijke Marine. Later werd in de jaren zestig ook de Franse Breguet Atlantic toegevoegd aan de vloot. De P-3C kwam bij de Koninklijke Marine in dienst in de jaren tachtig. Het toestel werd aangeschaft om zowel de P-2 Neptune en de Atlantic te vervangen. De P-3C versie van de Orion, was een gemoderniseerde en verbeterde versie van het oorspronkelijke P-3A model. De Orion is een viermotorig turboprop vliegtuig dat is gebaseerd op de civiele Lockheed Electra. De Electra was ontwikkeld als een civiele airliner in de jaren 50 maar was voor deze markt geflopt. Uiteindelijk werd dit model als basis gebruikt voor de P-3 Orion. De motoren van het toestel zijn versies van de Allison T56 serie. De motoren van de Orion, zijn dezelfde als die van de Lockheed C-130 Hercules. De Orion heeft het een bemanning van tien tot twaalf personen en kan voor verschillende maritieme taken worden ingezet, zoals: onderzeebootbestrijding, kustwacht, verkenning en opsporing en redding (SAR). Bij een bemanning van tien personen houden er drie zich bezig met het vliegen en zeven met overige taken.

Rondom de aanschaf van de P-3 Orion, vond er in Nederland ook een politie rel plaats die bekend zou worden als de “Lockheed Affaire”. De Lockheed affaire uit 1976, is de naam van een omkoopschandaal waarbij prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld begin jaren zestig ruim 1,1 miljoen US-Dollar aan steekpenningen ontving van de Amerikaanse vliegtuigbouwer Lockheed. In de jaren van de Lockheed-kwestie hield het kabinet Den Uyl zich onder meer bezig met de vervanging van alle Nederlandse Lockheed F-104 Starfighters. De Tweede Kamer besloot uiteindelijk op advies van

defensie minister ir. Henk Vredeling dat de opvolger van deze straaljager de F-16 zou worden van de concurrerende vliegtuigbouwer General Dynamics. De aankoop van de Lockheed P-3 Orion ging wegens bezuinigingen toen niet door. In 1974, verlangde Bernhard van Lockheed een grote som geld als Nederland over zou gaan tot de aankoop van de Lockheed P-3 Orion. De affaire kwam aan het licht door hoorzittingen van de subcommissie Church van Multinationale Organisaties, wat een onderdeel was van de Commissie voor Buitenlandse Zaken van de Amerikaanse senaat. Deze commissie deed onderzoek naar smeergeldaffaires waarbij de vliegtuigbouwer betrokken was. Tijdens die verhoren werd op vrijdag 6 februari 1976, in het openbaar gesproken over een "hoge regeringsfunctionaris in Nederland" die steekpenningen zou hebben ontvangen. Al snel werd het duidelijk dat hiermee de Nederlandse Prins Bernhard werd bedoeld. Uiteindelijk is de zaak in de doofpot gestopt en zijn er geen strafrechtelijke stappen genomen na de resultaten van de onderzoekscommissie.

Binnen de NATO is de P-3 Orion in gebruik bij de Verenigde Staten, Griekenland, Nederland Noorwegen en Spanje. Canada gebruikt de CP-141 Aurora. De Marine Luchtvaartdienst heeft in 1983 dertien P-3C Orions aangeschaft ter vervanging van de SP-2H Neptune. Van de optie voor de aanschaf van twee extra Orions heeft men definitief afgezien na 1984. De thuisbasis van de Nederlandse P-3C Orion vliegtuigen is Marine Vliegkamp Valkenburg bij Katwijk aan Zee. Sinds de jaren tachtig is er op roulatie ook steeds een toestel gebaseerd op de NATO basis Keflavík op IJsland en vanaf het midden van de jaren negentig ook een op het militaire deel van de luchthaven Hato op Curaçao. De vliegtuigen die gebaseerd staan op Hato, vullen daar de aanwezige twee F-27 Maritimes van de Koninklijke Luchtmacht aan. Deze vliegtuigen worden echter op hele korte termijn uitgefaseerd. Het eiland zal vanaf dat moment volledig afhankelijk zijn van de Orion detachementen. De belangrijkste taken van de Nederlandse Orions, was tijdens de Koude Oorlog het patrouilleren langs de Nederlandse en Europese kustlijnen. De toestellen moesten schepen van de Sovjet Unie waarnemen en melden en het opsporen van onderzeeërs onder het wateroppervlak van de Noord Atlantische Oceaan. Na het einde van de Koude Oorlog werd het vliegtuig ook incidenteel ingezet voor crisis beheersingsoperaties.

Tegenwoordig worden de P-3C Orions van de Koninklijke Marine voornamelijk ingezet voor anti-onderzeeboot missies. Tijdens deze missies vliegen de Orions laag boven het water en zullen ze met de sensoren aan boord onderzeeboten opsporen en volgen. Een tweede taak van de Orion is het ondersteunen van tactische transport operaties. Deze missies bestaan vaak uit het fungeren als vliegende commandopost tijdens maritieme operaties. Tijdens de patrouille missies, kan de Orion gebruik maken van hulpmiddelen, zoals: radar, ESM, Sonarboeien en het MAD MX15 en MX20 systeem. Het belangrijkste systeem dan hierbij gebruikt wordt is het MAD (Magnetic Anomaly Detection) systeem dat zich kenmerkt door de lange staartboom aan de achterzijde van het vliegtuig. Met deze lange sensor kunnen onderzeeërs worden waargenomen die diep onder het wateroppervlak varen. De sensor detecteert afwijkingen in het magnetische veld dat wordt veroorzaakt door de metalen romp van de onderzeeër die gevolgd wordt. In het Caribische gebied worden de Orions ook ingezet om drugtransporten te detecteren. Vaak worden deze transporten gedaan met kleine speedboten die een lading drugs vervoeren. De Orions hebben krachtige sensoren die de boten van grote afstand kunnen waarnemen. Ook kan men met de sensoren aan boord drugs lozingen waarnemen als de opvarenden van de speedboot aangehouden worden door de kustwacht of de marine.