De Historie van Frisian Flag; Leeuwarden, 5 september 2000

Internationale Oefening Frisian Flag, deel 1; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

De hedendaagse oefening Frisian Flag ontstond aan het begin van de jaren 90. In deze periode na de Koude Oorlog zou er veel veranderen voor de Europese luchtstrijdkrachten. De doctrines en de manier van opereren zouden veranderen. Frisian Flag werd in het leven geroepen om deze drastische veranderingen te trainen.

De Berlijnse Muur viel op 9 november 1989, en in december 1991 hield de Sovjet-Unie op te bestaan. Er kwam met deze gebeurtenis dan ook een einde aan de Koude Oorlog en de militaire balans zoals die op dat moment was. In plaats van zich voor te bereiden op een potentieel symmetrische massale confrontatie met de Sovjet-Unie, moest de zich voortaan richten op meer kleine lokale conflicten. Ook voor Nederland zou dit een belangrijke verandering teweeg gaan brengen in hoe het defensie apparaat zich zou gaan organiseren. Bij de nieuwe luchtmacht structuur, zou het accent vooral verlegd gaan worden naar out of area scenario’s. Deze operaties zouden vooral gaan veranderen naar vredesoperaties en crisis management operaties. De veranderde internationale strategische omgeving en veranderingen bij Defensie hebben tot een transformatie van de Koninklijke Luchtmacht geleid. De luchtmacht van de Koude Oorlog is een Commando Luchtstrijdkrachten geworden dat zich volledig heeft afgestemd op de moderne tijd. De luchtmacht voert sindsdien in alle lagen van het geweldsspectrum voortdurend buitenlandse operaties uit. Hierbij zijn alle rollen van airpower en alle typen vliegtuigen en helikopters meerdere keren ingezet. Daarnaast is de rol van de luchtmacht bij de nationale taken in Nederland groter geworden. Nederland heeft het aantal jachtvliegtuigen en geleide wapens teruggebracht en meer geïnvesteerd in helikopters en transportcapaciteit.

Het einde van de Koude Oorlog betekende voor de NATO lidstaten een plotselinge overgang van het bipolaire machts- evenwicht naar een unipolaire wereld. De wereld waarin de belangrijkste dreigingen van de Sovjet unie en het Warschaupact duidelijk waren, maakte plaats voor onzekerheid, instabiliteit, continue verandering en een zoektocht naar een nieuwe structuur. Door de globalisering kregen regionale conflicten op andere plaatsen in de wereld dan alleen Europa steeds meer invloed op Nederland. De algehele focus op verdediging van het NATO grondgebied was niet langer een

effectieve strategie in een nieuwe wereldorde waarin de onderlinge afhankelijkheid van de landen steeds groter werd. Na een kortstondige opwinding en een gevoel van overwinning binnen de NATO ontstond het besef dat een fundamentele discussie op de vraag “waarom de NATO noodzakelijk is” nodig was. De NATO presenteerde in november 1991 een nieuw strategisch concept. Hierin werd het belang van afschrikking en collectieve verdediging kleiner. Het belang van expeditionair optreden tijdens vredesoperaties en crisisoperaties werd juist groter. Deze manier van optreden leidde tot een grote reductie in het aantal troepen in de Verenigde Staten en Europa. In de plaats van grote legers ontstonden er meer kleine legers die beschikken over meer mobiliteit, flexibiliteit en aanpassingsvermogen. Deze nieuwe focus leidde in 1994 tot het Combined Joint Task Force (CJTF) concept dat multinationale eenheden met een korte reactietijd expeditionair in kan zetten waar dan ook ter wereld.

Aan het begin van de jaren 90, waren de Nederlandse jachtvliegers allemaal getraind in het verdedigen van het land en Europa bij een aanval van de Sovjet Unie vanuit het oosten. Om de vliegers te trainen voor inzet in de nieuwe wereld zou er een nieuw trainingsprogramma worden opgezet. De oefening Frisian Flag ontstond in 1992 toen het 323 Squadron van de Koninklijke Luchtmacht de rol als frontlinie eenheid opgaf en een tactische trainingstaak kreeg. Het 323 Squadron werd verantwoordelijk voor het bijwerken van bestaande tactieken, procedures en processen. De training van piloten en instructeurs op F-16 speelde hierbij de hoofdrol. De eenheid werd omgedoopt tot het 323 TACTESS (Tactische Training Evaluatie en Standaardisatie Squadron). Het TACTES squadron zou de opleidingssessies en tactische trainingen gaan ontwikkelen waarin ongelijke of gecombineerde luchtgevecht missies een belangrijke plaats innemen. De eerste grote tactische oefening die door het squadron werd georganiseerd was de oefening Diana Tactical Integrated Training in 1992. De oefening werd ook wel aangeduid als DIATIT. Diana is de godin van de jacht en staat ook afgebeeld in het embleem van het 323 Squadron. In de jaren 90 werd Diana ook regelmatig met de blote borst afgebeeld op de staart van de F-16’s. De oefening DIATIT was een groot succes en was exact wat de Nederlandse F-16 vliegers nodig hadden om zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden.

De oefening werd vanaf 1993 door het succes van her voorgaande jaar uitgebreid. Er zouden meer deelnemers meedoen en de oefening zou worden gecoördineerd door een E-3 Sentry van Geilenkirchen. Door de deelname van deze AWACS, werd de naam van de oefening veranderd in DIAWACS. Deze naam combineert de naam van de Sentry met die van Diana van het 323 TACTES Squadron. De deelname van dit bekende radarvliegtuig zorgde ervoor dat de oefening al snel uitgroeide tot een reëel oorlogsscenario. De oefening DIAWACS werd uiteindelijk gehouden in verschillende vormen tot 1997. Alle oefeningen in deze periode vonden plaats op vliegbasis Leeuwarden in Friesland. Om de oefening meer bekendheid te geven werd de naam van de oefening gewijzigd in ‘Frisian Flag’ vanaf 1999. Deze naam ligt internationaal beter in het gehoor en verwijst en is qua opzet gelieerd aan oefeningen zoals Red Flag in de Verenigde Staten en Maple Flag in canada. Deze beide oefeningen lijken veel op elkaar en zijn zeer doeltreffend, maar ook enorm duur voor de Europese landen. De opzet van Frisian Flag is om de kosten van een dergelijke militaire oefening beheersbaar te maken zonder dat dit afbreuk doet aan het kwaliteitsgehalte van de training. Vanaf 1999 zal de oefening elk jaar gehouden gaan worden en moet de oefening uitgroeien tot de Europese variant van de Red Flag en Maple Flag. De oefening zal naast de Nederlandse jachtvliegers ook structureel training gaan bieden aan de Europese partners.