De BAe Sea-Harrier; RAF Fairford, 21 juli 2003

The Royal International Air Tattoo, deel 2; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

Tijdens de RIAT zijn er altijd diverse Sea-Harriers van de Royal Navy aanwezig. Dit unieke toestel speelt een belangrijke rol binnen de Britse marine. De toestellen ope- reren vanaf de 3 vliegdekschepen en hebben in een aantal conflicten een sleutelrol gespeeld. De Royal Navy heeft in totaal 3 operationele squadrons met dit type.

De British Aerospace Sea-Harrier is een STOVL(Short Take-Off Vertical landing) gevechtsvliegtuig van de Britse Royal Navy. Het toestel is van oorsprong ontwikkeld door de Britse vliegtuigbouwer Hawker Siddeley. Deze gevechtsvliegtuigen opereren vanaf de 3 Britse vliegdekschepen HMS Invincible, HMS Illustrious en HMS Ark Royal. Kort na de Tweede Wereldoorlog begon het Britse over de hele wereld langzaam uiteen te vallen. Dit leidde tot de behoefte van een grotere marinevloot, want de kolonies werden niet zonder slag of stoot afgegeven. Ook ontstond de wens om een vliegtuig te ontwikkelen dat verticaal zou kunnen opstijgen en landen dat tegelijk de eigenschappen had van een moderne straaljager. De ontwikkeling van een dergelijke jager begon al aan het begin van de jaren 60, het werd echter als onmogelijk beschouwd om een toestel met deze eigenschappen te ontwikkelen. De ontwikkeling van de Harrier begon vorm te krijgen aan het einde van de jaren 60. Er werd ook een schip ontwikkeld dat vele malen kleiner was dan de Amerikaanse vliegdekschepen. De kosten voor een dergelijk schip zouden daardoor drastisch lager uit vallen. De vliegdekschepen werden aangeduid als de Invincible class. Deze schepen waren uitgerust met de karakteristieke ski-jump voor op het schip. De Hawker Siddeley Harrier GR1 kwam vanaf 1969 in dienst van de Royal Air Force. Het toestel werd meteen ook gebruikt voor diverse proeven met het nieuwe vliegdekschip concept.

Al snel werd er door de Britse regering besloten om een marine variant van de harrier te ontwikkelen. Deze Variant van de Harrier zou bekend worden als de Sea-Harrier. In 1975 heeft de Royal Navy een order geplaatst voor de aanschaf van 24 Sea- Harrier FRS1’s. De eerste vliegtuigen van deze order kwamen in 1978 in dienst van de Royal Navy. Hawker Siddeley werd in die tijd opgenomen in de fusie van verschillende Britse vliegtuigbouwers. Het nieuwe bedrijf werd aangeduid als British Aerospace. De order van 24 Sea-Harriers werd op 20 augustus vergroot tot 34 vliegtuigen. Vanaf 1981 werd

de Sea-Harrier operationeel verklaard aan boord van de HMS Invincible. De Sea-Harrier FRS1 is ontworpen als een subsonisch aanvalsvliegtuig dat ook geschikt is voor luchtverkenning. Het toestel is uitgerust met een Rolls-Royce Pegasus turbofan motor die met behulp van 4 beweegbare nozzles het vliegtuig kan laten hoveren. Het landingsgestel van de Harrier is anders dan dat van conventionele vliegtuigen. Door de grote motor was de ruimte voor een hoofdlandingsgestel beperkt en heeft de Harrier dus maar een hoofdonderstel. Dit ontwerp wordt gecompenseerd door de kleine balanceer wielen onder de vleugels van de Harrier. Het ontwerp van de Sea-Harrier FRS1 is gebaseerd op dat van de Harrier GR3, het toestel heeft daarom ook de grote bubbel cockpit voor een beter zicht van de vlieger. De Sea-Harrier FRS1 heeft 4 ophangpunten onder de vleugels en heeft er 3 onder de romp voor wapens en externe brandstoftanks. Ook heeft de Sea-Harrier FRS1 een langere neus dan de Harrier GR3 omdat het toestel is uitgerust met de Ferranti Blue Fox radar.

De eerste 3 Sea-Harriers waren prototypes en zijn uitsluitend gebruikt voor de kwalificaties van het toestel. Het eerste productietoestel werd geleverd op RNAS Yeovilton in 1979. De eerste toestellen werden ingedeeld bij de Intensive Flying Trials no 700 Naval Air Squadron (no 700 NAS). Deze eenheid werd in maart 1980 omgenummerd tot het no 899 NAS. Deze eenheid zou het aan land gestationeerde squadron voor dit type worden. In maart 1980 werd het no 800 NAS als eerste operationele squadron gevormd op RNAS Yeovilton. Deze eenheid opereerde vanaf de HMS Invincible voordat het naar de HMS Hermes werd overgedragen. In januari 1981 werd het no 801 NAS als tweede operationele eenheid opgericht. Het concept met STOVL vliegtuigen en een vloot kleine vliegdekschepen zou al snel de kans krijgen zich te bewijzen tijdens de Falklands Oorlog in 1982. In totaal zouden er slechts 2 Sea-Harriers verloren gaan aan vijandelijk grondvuur tijdens deze oorlog. De Argentijnse Mirages en ook de Super Etendards waren aanzienlijk sneller dan de Sea-harrier. Toch waren de Britse vliegers de baas in de lucht tijdens dit conflict omdat de Sea-Harrier een extreem wendbaar vliegtuig was. De Sea-Harriers van de Royal Navy hadden tijdens dit conflict de primaire rol van luchtverdediging teen de Argentijnen. De Harrier GR3 van de Royal Air Force werd ingezet als jachtbommenwerper tijdens dit conflict. De Sea-Harriers hebben in totaal 20 vijandelijke vliegtuigen neergehaald.

Aan het begin van de jaren 90 werd besloten om een nieuwe variant van de Sea-Harrier te ontwikkelen. De Sea-Harrier FRS1 was ondertussen een verouderd vliegtuig geworden en zou niet meer meekunnen op het moderne slagveld. De nieuwe variant van de Sea-Harrier zou al snel bekend worden als de Sea-Harrier FA2. De Sea-Harrier FA2 was uitgerust met de moderne Blue Vixen doppler radar die werd beschouwd als een van de beste puls doppler radars uit die tijd. De Sea-Harrier FA2 werd ook uitgerust met de AIM-120 AMRAAM raket voor het neerhalen van vijandelijke vliegtuigen. Er zijn in totaal 52 Sea-Harrier FA2’s geleverd aan de Royal Navy. De Sea-Harrier FA2 zou voor de eerste keer ingezet worden tijdens de oorlog in het voormalige Joegoslavië. De toestellen werden op deployment gestuurd naar Bosnië in de periode van 1992 tot en met 1995. De toestellen hebben verschillende aanvallen gedaan op Servische troepen waarbij vuursteun werd gegeven aan grondtropen van de internationale troepenmacht in het land. Er werd in totaal 1 Sea-Harrier FA2 van het no 801 NAS neergehaald doorvijandelijk vuur boven Bosnië. De vlieger gebruikte de schietstoel en in uiteindelijk geland in vriendelijk gebied. Ook in 1999 werd de Sea-Harrier FA2 ingezet tijdens de Operation Allied Force in Servië. Door de jaren heen heeft het STOVL concept zich bewezen en is de Harrier het enige vliegtuig ter wereld dat in deze rol kan opereren.