De Compacte en Flexibele Luchtmacht; Payerne, 4 september 2004

De Zwitserse Luchtmacht, Deel I; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

Door gebrek aan budgetten en de beperkte ruimte in het relatief kleine land, is de Zwitserse luchtmacht een compacte en flexibele luchtmacht. De luchtmacht beschikt over moderne vliegtuigen en heeft geen offensief beleid. De Zwitserse luchtmacht heeft als enige taak het verdedigen van het nationale luchtruim.

De eerste manier van vliegen in Zwitserland was vliegen per ballon. De Zwitserse ballonvaarder Eduard Spelterini ontwikkelde als eerste de militaire ballonvaart. In 1914 was er nog weinig steun voor een Air Corps. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog veranderde deze meningen drastisch en cavalerieofficier Theodor Real werd belast met de vorming van een Flying Corps. Hij vorderde 3 civiele vliegtuigen op vliegveld van Bern en begon de training van de eerste 9 piloten op een geïmpro- viseerd vliegveld in de buurt van Wankdorf Stadion. Zwitserland bleef neutraal en geïsoleerd tijdens het conflict, en het lucht korps beperkte haar activiteiten tot opleiding en verkenningspatrouilles. Pas tijdens de verslechtering van de interna- tionale situatie in de jaren 30 werd er een echte luchtmacht opgericht. Er werd veel geld geïnvesteerd in Messerschmidt Bf 109, Macchi MC.202 en Morane-Saulnier D03800 vliegtuigen. De Zwitserse luchtmacht werd als een autonome militaire dienst officieel opgericht in oktober 1936. Ondanks dat de Zwitsers neutraal bleven tijdens de Tweede Wereldoorlog, moest het diverse schendingen van het luchtruim door diverse strijdende partijen aanpakken. Tijdens de invasie van Frankrijk in 1940, waren het vooral Duitse vliegtuigen die het luchtruim regelmatig schonden. De Zwitsers haalden diverse Duitse vliegtuigen neer waarbij er 2 van de eigen luchtmacht verloren gingen. Later tijdens de oorlog, waren het vooral de geallieerden bommenwerpers die regelmatig het luchtruim schonden. Vaak waren dit beschadigde vliegtuigen die een veilig onderkomen zochten om ergens te landen. Het Zwitserse luchtruim is 6501x geschonden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ruim 198 buitenlandse vliegtuigen maakten een noodlanding en 56 vliegtuigen zijn neergestort in het land.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het Air Corps omgedoopt tot de Zwitserse luchtmacht. In 1966 werd een aparte dienst onafhankelijk van het leger onder zijn huidige naam de Schweizer Luftwaffe opgericht. De Zwitsers schafte in deze periode

vliegtuigen aan zoals de Vampire, de Venom en de Hunter. Deze toestellen deden dienst tot het begin van de jaren 90. De Zwitserse luchtmacht had niet genoeg capaciteit om een nucleaire dreiging uit het oosten af te weren. Als reactie hierop werden de traditionele Zwitserse hangaars gebouwd in de bergen van het land. Zwitserland was niet in staat om zijn eigen vliegtuigen te ontwikkelen en daarom werd in 1964 de Mirage III aangeschaft die “of the shelf” werd gekocht in Frankrijk. Vanaf 1970 werd het nieuwe luchtverdedigingconcept ingevoerd in Zwitserland. Het land zou zich vanaf nu alleen nog maar bezig houden met zelfverdediging. Dit leidde tot de aanschaf van de F-5 Tiger in 1978. Aan het einde van de jaren 80 veranderde wereldwijd de politieke en militaire structuur door de val van de Sovjet-Unie. Dit leidde tot de behoefte aan een multirole vliegtuig voor de Zwitserse luchtmacht. Na een evaluatie werd besloten om de F/A-18 Hornett aan te schaffen. Tussen 1996 en 1999 werden er 33 F-18’s in licentie gebouwd in Emmen in Zwitserland.

In 1995 introduceerde de Zwitserse regering een plan dat de verdediging van het Zwitserse luchtruim de enige echte hoge prioriteit gaf. De belangrijkste missie van de Zwitsers is het verdedigen van het Zwitserse luchtruim tegen ongewenste indringers. Enkele taken die hierop aansluiten zijn: het waarborgen van de soevereiniteit van het luchtruim door patrouilles, de mogelijkheid tot het uitvoeren van airlift operations en tot slot het verzamelen van Intel voor de politiek en het tonen van militair leiderschap. Door de jaren heen was de Zwitserse luchtmacht een traditionele dienst die geba- seerd was op een militie. De Zwitserse luchtmacht scheidde zich af van de landmacht in 1966. De luchtmacht is sinds dien aardig ingekrompen tot een luchtmacht van ongeveer 230 vliegtuigen en helikopters. De luchtmacht streeft er op dit moment naar om verder in te krimpen qua personeel door minder reservisten in te zetten voor algemene taken. Op dit moment bestaat de Zwitserse luchtmacht uit ruim 1600 professionele militairen en ongeveer 20000 reservisten. De eerstelijns luchtverde- diging bestaat op dit moment uit 33 F-18 Hornett gevechtsvliegtuigen en 54 F-5 Tiger gevechtsvliegtuigen. Oorspronkelijk beschikte de Zwitserse luchtmacht over 110 F-5 Tigers. Deze gevechtsvliegtuigen werden aangeschaft tussen 1978 en 1985. Alle vliegers op de F-18 zijn professionele vliegers die full time vlieger bij de luchtmacht zijn. De vliegers die op de F-5 vliegen, zijn allemaal reservisten die in het dagelijks leven vliegen in de burger luchtvaart. Tijdens bepaalde periodes worden de reserve- vliegers toegewezen aan de squadrons waar zij dan hun life training vervullen.

De Zwitserse luchtmacht heeft alleen vliegtuigen stand-by staan op werkdagen tijdens de zogenaamde kantooruren. De kosten voor een volledige Quick Reaction Alert (QRA) stand-by status, zouden veel te hoog liggen voor het Zwitserse budget. Het hele jaar door 24/7 stand-by staan zou een mission impossible zijn voor de Zwitsers door budgettaire redenen en het ontbreken van een grote hoeveelheid professionele vliegers. Dit geldt echter niet voor de radar stations die het Zwitserse luchtruim vanaf de grond bewaken. Deze installaties zijn wel 24 uur per dag bemand. Een groot probleem van het verdedigen van het Zwitserse luchtruim, is de kleine omvang van het land. Het land heeft slechts een omvang van ruim 348 kilometer. Met commerciële vliegtuigen kan met binnen 20 minuten van de ene kant van het land naar de andere kant vliegen. Met een militair toestel zoals de F-18 of de F-5 is dit vele malen korter. Om het geluid zoveel mogelijk te beperken, oefenen de vliegtuigen van de Zwitserse luchtmacht regelmatig met andere NAVO partners. De Zwitserse vliegtuigen oefenen regelmatig met collega’s uit België, Duitsland en Frankrijk om het geluid te exporteren naar gebieden die veel groter zijn. De Zwitserse luchtmacht is mede door deze alternatieve aanpak een luchtmacht van compromissen.