De Zeltweg Airpower 2005; Zeltweg 25 juni 2005

Afscheid van de Saab Draken; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

De Saab J-35Ö Draken werd door de Oostenrijkse luchtmacht in 1987 aangeschaft. Na ruim 18 jaar wordt aan het einde van 2005 de Draken uitgefaseerd. Het toestel zal vervangen worden door de Eurofighter. Tijdens de Zeltweg Airpower van 2005 wordt er stilgestaan bij het afscheid van dit toestel met een grote flightpast.

De Saab J-35 Draken is een onderscheppingjager van de Zweedse vliegtuigbouwer Saab. Later werd het toestel ook ontwikkeld als trainer onder de naam SK-35C en als fotoverkenner onder de naam S-35E. In totaal zijn er 650 Drakens gebouwd in diverse varianten. De Saab Draken was operationeel bij de luchtmachten van Denemarken, Finland en Zweden. Het toestel is op dit moment nog steeds operationeel bij de Oostenrijkse luchtmacht. Oostenrijk is het laatste land in de wereld dat nog met de Draken vliegt. Aan het einde van 2005, wordt de Draken vervangen door de EF2000 Eurofighter. Het toestel werd vanaf 1971 bij de Zweedse luchtmacht voor een deel vervangen door zijn opvolger de Saab JA-37 Viggen. De technologische vooruitgang in en vlak na de Tweede Wereldoorlog was enorm. Daarom raakte de ontwikkeling van moderne gevechtsvliegtuigen in deze tijd ook in een stroomversnelling. Zweden was als onafhankelijke neutrale staat technologisch ver genoeg om hier in mee te gaan. Het land ontwikkelde een aantal solide vliegtuigen die hun tijd ver vooruit waren. Onder de naam project 1200 liet de Zweedse regering in 1949 een onderschep- pingjager ontwikkelen die de Saab 29 Tunnan moet vervangen. Het Saab ontwerp- team kwam met een voor die tijd radicaal ontwerp in de vorm van project 1250. Dit ontwerp was gericht op een deltavleugel met een hoek van 70°. Een vervolgontwerp leidde zelfs tot een dubbele deltaconstructie met een dikke binnenkant van de vleugel in een hoek van 80° en een dunne buitenkant van de vleugel in een hoek van 57°. Het dikke vleugeldeel bevatte de brandstof en het landingsgestel. De dunne buitenkant leverde extra draagvermogen bij het stijgen en dalen met lage snelheid. Dit was van groot belang bij operaties van korte geïmproviseerde banen. Daarnaast, gaf de dunne buitenvleugel een grote winst in de low-drag karakteristiek die benodigd was voor het vliegen op hoge snelheid.

Het resultaat van project 1250 werd de Saab 210 Lilldraken (Kleine Draak). Het ont-

werp was zijn tijd zover vooruit dat men niets geloofde van de prestaties van het toestel. De eerste vlucht van de Lilldraken was in januari 1952. Testvlieger Bengt Olow bracht het toestel, uitgerust met een Armstrong Siddeley Adder turbojet in de lucht. De Lilldraken maakte meer dan 1000 testvluchten. Oorspronkelijk waren de luchtinlaten van de Saab 210 in de neus van het toestel geplaatst. Toen dit een ernstige ontwerp- fout bleek, werd het ontwerp aangepast waarbij de luchtinlaat naar achteren in de vleugelwortel werd geplaatst. Het resultaat werd de Saab 210B. Dit toestel werd uiteindelijk het eerste prototype van de Saab J-35 Draken. In 1953 bestelde de Zweedse luchtmacht 3 prototypes en 3 pre-productie Saab J-35 Drakens. Deze vliegtuigen waren door de fabriek uitgerust met een Britse Avon 200 turbojet. Niet veel later werd de motor vervangen door de in licentie gebouwde Svenska Flygmotor AB. De eerste vlucht van het prototype was in oktober 1955. Een jaar later moesten twee toestellen een buiklanding maken wegens problemen met het landingsgestel. Aan het einde van 1956 werden de tests hervat en waren de problemen met het landings- gestel verholpen. Van de drie prototypes ging er een verloren bij een hangarbrand. In 1956 werd de serieproductie van de J-35A Draken gestart. Dit toestel was al wat doorontwikkeld en had een topsnelheid van Mach 1.8. De eerste vliegtuigen werden aan de Zweedse luchtmacht geleverd in maart 1960.

De hoofdgebruiker van de Draken was Zweden met 550 vliegtuigen. De volgende varianten hebben gediend bij de Zweedse luchtmacht: 5x J 35 prototype, 90x J 35A (Adam) met de RM6B motor, 73x J 35B (Bertil) met een vernieuwde naverbrander, 25x Sk-35C (Caesar) tweepersoons trainer, 92x J 35D (David) met verbeterde RM6C motor, 60x S 35E (Erik) Recce variant, 230x J 35F (Filip) tweede generatie Draken en 67x J 35J (Johan) geüpdate Filip Drakens. Naast de Zweedse luchtmacht, heeft Denemarken de Draken ook gebruikt als tweede land. In totaal hebben de Denen 51 Drakens in dienst gehad. De toestellen waren van 3 varianten, namelijk: 20x A-35X als vervanger voor de F-100 Super Sabre, 20x S-35XD als vervanger voor de RF-84F Thunderflash en 11x Sk-35XD voor de opleiding. Het derde land dat met de Draken heeft gevlogen was Finland. De Finnen hebben 48 Drakens gebruikt van 4 varianten. De 4 varianten van de Finnen, waren: 12x J-35XS gebouwd in Finland uit kits, 7x J-35BS geleased van Zweden en later gekocht, 24x J-35FS tweedehands gekocht van Zweden en 5x de Sk-35CS die ook tweedehands zijn gekocht in Zweden. De laatste Finse Drakens zijn in 2000 uit dienst gesteld toen ze vervangen zijn door de F-18.

De vierde gebruiker van de Saab J-35 Draken was Oostenrijk. Net als Zweden heeft Oostenrijk de Draken ingevoerd als opvolger van de Saab 29 Tunnans. De Tunnan werd in 1972 uitgefaseerd toen de Draken zijn intrede deed. Oostenrijk schafte 24 Drakens aan die waren geüpdate van J-35D tot J-35Ö. De Drakens die omgebouwd werden, waren allen afkomstig van de Zweedse luchtmacht. De letter Ö in de type aanduiding J-35Ö, staat voor Österreich. Het toestel werd in 1985 aangeschaft door de Oostenrijkse luchtmacht. De vliegtuigen zijn na modernisering geleverd tussen 1987 en 1989. De J-35Ö wordt in Oostenrijk voornamelijk gebruikt in de rol van luchtverdedigingsraket. De Oostenrijkse Draken kan ook uitgerust worden met een verkenningspod voor luchtfotografie. Initieel, waren de Drakens in Oostenrijk alleen gewapend met een boordwapen. In 1998 werd bekend gemaakt dat de J-35Ö uitgefaseerd werd. Het aanschaffen van een vervanger zou nog enige tijd duren. Uiteindelijk werd er besloten om de Draken aan het einde van 2005 uit te faseren. Van de Zwitserse luchtmacht worden op dit moment een aantal Northrop F-5E Tiger II vliegtuigen gehuurd. Dit toestel zal als interim dienen tot de opvolger van de Saab Draken bekend is. Wat de opvolger van de Saab Draken wordt is nog niet bekend.