Game Over Jetstream; Eindhoven, 28 februari 2011

De Afscheidstour van de Jetstream; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

Op vrijdag 25 februari 2011, arriveerden er vijf Jetstreams van de Royal Navy uit Groot-Brittannië op vliegbasis Eindhoven. Op maandag 28 februari, vertrokken ze weer terug naar Engeland. Het zou de laatste keer worden dat ik dit type te zien krijg, want per 1 april 2011 wordt dit verouderde toestel uit dienst gesteld.

Handley Page zat in een ongemakkelijke economische positie in de jaren zestig. Er was geen geld beschikbaar om een groot verkeersvliegtuig te ontwerpen. Er werd besloten om een klein verkeersvliegtuig te ontwerpen met een capaciteit van twaalf tot achttien passagiers. Het originele ontwerp dateert uit 1965 als een 12-zits toestel. Het was een laagvleugelig toestel waarbij veel aandacht werd besteed aan het stroom- lijnen om de prestaties te verbeteren. Dit resulteerde in een toestel met een lange neus wat in die tijd ongewoon was voor een verkeersvliegtuig. De romp had een cirkelvormige dwarsdoorsnede dat met gemak onder druk kon worden gezet. Hierdoor was het mogelijk om op grote hoogten te vliegen. De eindassemblage van de Jetstream vond plaats in een nieuwe fabriek op het vliegveld van Radlett. Grote delen van de productie werden echter uitbesteed. De vleugels werden gebouwd door Scottish Aviation op Prestwick en de staart werd gebouwd door Northwest Industries te Edmonton in Canada. Het oorspronkelijke ontwerp was uitgerust met twee Turbomeca Astazou XIV motoren van 840 pk. Dit toestel vloog voor het eerst op 18 augustus 1967 als de Jetstream 1. De motoren van de Jetstream waren underpo- wered en daardoor niet geschikt voor het ontwerp. Het testen van de motoren werd uiteindelijk gedaan bij de Turbomeca fabriek in Zuid Frankrijk. Uit commercieel oogpunt voor de eventuele verkoop in Amerika, werd de Amerikaanse motorbouwer Garrett AiResearch betrokken bij het project. Het vijfde prototype van de Jetstream was uitgerust met de in de VS gebouwde TPE-331 in plaats van de Franse Astazou. Overstappen naar een in de VS gebouwde motor was genoeg voor de US Air Force om de Jetstream te gaan kopen als vrachtvliegtuig. Ze plaatsten een order van elf vliegtuigen met een laaddeur en accommodatie voor 12 passagiers of 6 brancards. De USAF annuleerde de order in 1969 omdat de toestellen te laat werden geleverd.

Het eerste productie model van de Jetstream vloog op 6 december 1968. Het

komende jaar zouden er 36 geleverd gaan worden. Handley page had ondertussen een verbeterde motor gevonden en al snel werd het Jetstream 2 programma gelan- ceerd. Dit toestel was uitgerust met de verbeterde Astazou XVI motor van 965 pk. Slechts drie Jetstream 2’s werden geleverd voordat de Handley Page failliet ging eind 1970. Er was nog steeds voldoende belangstelling voor het ontwerp. Scottish Aviation ging verder met dit toestel en in 1972 werden er 26 Jetstreams besteld door de RAF. De RAF ging dit toestel inzetten als multifunctionele multi-engine trainer. Het toestel werd bij de RAF aangeduid als Jetstream T1. Veertien van deze toestellen werden doorgeschoven naar de Royal Navy. De toestellen ontvingen al snel een update en gingen verder als Jetstream T2. De Jetstream wordt gebruikt om de waarnemers van de Fleet Air Arm te trainen. Na de opleiding krijgen deze bemanningsleden de rol van observator aan boord van de Sea King Mk7 ASAC (Airborne Surveillance and Control), de EH-101 Merlin (antionderzeeboot) of de Westland Lynx (anti-surface). Om dit te vergemakkelijken tijdens de opleiding, is de Jetstream uitgerust met een neus ge- monteerde radar en twee navigatie consoles. De systemen kunnen beide bediend worden door de student en de docent.

Het zou voor mij de laatste keer worden dat ik de Jetstream te zien kreeg. Het toestel gaat per 1 april 2011 uit dienst. Het is nog maar de vraag of ze 1 april gaan halen. De startbaan op RNAS Cultrose wordt vernieuwd vanaf maart 2011, dus de kans is groot dat deze toestellen niet meer zullen vliegen vanaf dat moment. De toestellen worden allemaal gescrapped. De Britten hebben op dit moment nog zeven Jetstreams in dienst. Vijf van deze toestellen waren op het moment van hun bezoek aan Eindhoven bezig met een navigatievlucht door West-Europa. De tour was een afscheidsvlucht voor de Jetstream. Het was een mooi moment om de Jetstream eens van dichtbij te bekijken. Het toestel wordt als het lelijke eendje van de Britse Royal Navy beschouwd. Het weer vandaag zat niet echt mee. Het was erg mistig en het zicht was hierdoor slecht. Ik besloot om tijdens de landing van de eerste Jetstream op de parkeerplaats P5 te gaan staan. Na tien minuten verscheen het eerste toestel al aan de horizon. Toen dit toestel binnenkwam, was het meteen duidelijk dat het fotograferen vandaag erg moeilijk zou worden. Meteen na de binnenkomst van de eerste Jetstream verscheen er een C-17 van de NATO aan de kop van de baan. Na de landing van de tweede Jetstream, besloot ik om naar de parkeerplaats P4 te gaan. Je staat hier wat dichter bij het touch-down punt van de vliegtuigen. Op dit punt wist ik de overige drie Jetstreams te fotograferen. Later kwam er nog een Franse TBM700 binnen.

Op maandag ben ik terug gegaan naar Eindhoven om het vertrek van de Jetstreams te fotograferen. Het weer was nog steeds erg bewolkt. De mist was niet veel minder dan vrijdag. Er werd vandaag via de startbaan 04 gevlogen. Ik ben naar de kant van Wintelre gegaan, want daar kun je de vertrekkende vliegtuigen van een zeer korte afstand fotograferen. Al snel verscheen de eerste Jetstream op de rolbaan. Gelukkig taxiede het toestel helemaal door naar de achterste rolbaan. Het duurde niet lang voordat ook het tweede toestel aan kwam taxiën. Het tweede toestel bleef ongeveer tien minuten voor mij stil staan. Ongeveer tien minuten na het tweede toestel verscheen de derde Jetstream. Ook dit toestel bleef even voor mij stilstaan op de rolbaan. Het vierde toestel kwam kort achter de derde aan getaxied. Ik liep naar een positie toe waar ik beide toestellen achter elkaar kon fotograferen. Helaas lukte dit niet, want kort voordat ik op de juiste positie was, begon het eerste toestel al te taxiën. Na het vertrek van de derde en de vierde Jetstream verscheen al snel nummer vijf. Ook dit toestel wist ik goed op de foto te krijgen. Na een leuke ochtend met vijf Jetstream ben ik na het vertrek van het vijfde toestel naar huis gegaan. Het was een waardig afscheid van het lelijke eendje van de Royal Navy.