100 yil Türk Hava Kuvvetleri, deel I; Izmir-Çiğli, 3 - 6 juni 2011

Atatürk en de Turkse Luchtmacht; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

De Turkse Luchtmacht is ontstaan in de periode waarin Turkije nog een deel was van het Ottomaanse Rijk. Mustafa Kemal Atatürk was een officier in het Turkse leger, schrijver, staatsman en de grondlegger en eerste president van de republiek Turkije. Een van zijn beroemde uitspraken was de “The Sky is the Future”.

De Turkse luchtmacht is een van de oudste luchtmachten ter wereld. De geschie- denis gaat terug tot 1909 waar de voorbereiding voor de oprichting plaatsvond. In 1910 is een delegatie van een onderzoeksteam naar Europa gestuurd naar de "Internationale Luchtvaart Conferentie" in Parijs. Op basis van hun bevindingen is er besloten om een Ottomaanse Luchtmacht op te richten. Ter voorbereiding had men zich voorgenomen om een aantal officieren op te leiden tot piloot. In verband met de slechte situatie waarin het land verkeerde en de slechte financiële situatie is men daar niet in geslaagd. Mahmut Şevket Pasja, voorzag het belang van de luchtvaart voor de nationale defensie. Op 28 juni 1911 stuurde hij Kapitein Fesa en Tweede luitenant Yusuf Kenan naar de luchtvaartschool "Bleriot Aircraft Company" in Frankrijk waar ze opgeleid werden tot piloot. In 1911 kreeg Stafofficier Luitenant-kolonel Süreyya (İlmen) de opdracht om de Turkse luchtmacht op te richten. De luchtvaart organisatie werd opgericht onder de naam "Luchtvaart Commissie". Tijdens de oprichtingsjaren van de luchtmacht brak de Balkanoorlog uit. De luchtmacht had in de eerste fase van de Balkanoorlog weinig ervaring en was niet in staat om een significante bijdrage te leveren. In de tweede fase ontwikkelde de luchtmacht zich verder en werd deze succesvoller. Deze inspanningen werden gestaakt toen in 1914 de Eerste Wereld- oorlog uitbrak. De Turkse luchtmacht nam deel aan de oorlog en vocht op bijna alle fronten van Çanakkale tot Palestina. Tijdens deze ontwikkelingen werd het land in 1918 bezet door de geallieerden. Het Ottomaanse Rijk accepteerde de nederlaag en op 30 oktober 1918 werd de Wapenstilstand van Mudros ondertekend. Hierdoor brak een nieuw tijdperk aan voor de Ottomaanse luchtmacht. Het Ottomaanse leger werd als gevolg van de Wapenstilstand van Mudros ontmanteld. De luchtmacht bestond alleen nog op papier na de ontmanteling, dit was de periode waarin Ottomaanse luchtmacht eindigde te bestaan. Op 29 juli 1918 werd door de Algemeen Inspecteur Luchtmacht getracht de luchtmacht te herbouwen. Met de overgebleven vliegtuigen uit

de Eerste Wereldoorlog werden luchtcompagnies in Istanboel, İzmir, Konya, Elazığ en Diyarbakır opgezet. Ondertussen brak de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog uit, aan- gevoerd door Mustafa Kemal (Atatürk), om de vrijheid en onafhankelijkheid van het Turkse volk en de integriteit van het land te realiseren.

Mustafa Kemal Atatürk (Thessaloniki, 19 mei 1881 - Istanboel, 10 november 1938), was een officier van het Turkse leger, schrijver, staatsman en de grondlegger en eerste president van de republiek Turkije. Mustafa werd geboren in een Turks gezin in Salonika in het Ottomaanse Rijk. Hij begon zijn carrière in de cadettenschool, waar hij de bijnaam Kemal ('de volmaakte') kreeg. In 1908 zette hij zich als sympathisant van de Jonge Turken af tegen sultan Abdülhamit II toen conservatieve hervormingen wilde doorvoeren. Abdülhamit werd opgevolgd door de meer pragmatische Mehmet V. Tijdens de Eerste Wereldoorlog speelde hij een belangrijke rol in het afslaan van de geallieerde invasie in de Slag om Gallipoli. In 1919 kwam Mustafa Kemal met een deel van het leger in opstand tegen zowel de geallieerde bezetters als tegen de Ottomaanse sultan Mehmet VI Vahideddin. Tussen 1919 en 1923 streden Kemals troepen tegen de Europese en de sultan gezinde troepen. In 1920 accepteerde Mehmet VI het Verdrag van Sèvres. Op 23 april 1920 werd het nieuwe Turkse Parle- ment opgericht, dit verzwakte Mehmets regime verder. In november 1922 werd Mehmet officieel afgezet en werd Mustafa Kemal erkend als de nieuwe leider van Turkije. Na nieuwe vredesbesprekingen met de geallieerden volgde het Verdrag van Lausanne in 1923. Turkije werd een seculiere republiek met Mustafa Kemal als eerste president en partijvoorzitter van de CHP (Cumhuriyet Halk Partisi = Republi- keinse Volkspartij) in de periode van 1923 tot 1938. Hij zorgde voor een nieuwe grondwet en maakte Ankara de nieuwe hoofdstad van Turkije. Ook voerde hij verregaande sociale en politieke hervormingen door. Zijn grootste hervorming is de scheiding van kerk en staat. En hij voerde ook bijvoorbeeld familienamen in en liet het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse alfabet. Mustafa Kemal kreeg van het Turkse volk in 1934 de naam Atatürk. Deze naam betekent Vader der Turken. Na zijn dood werd hij opgevolgd door Ismet Inönü, die vanaf 1923 premier was geweest onder Atatürk en zijn beleid voortzette. Mustafa Kemal overleed in 1938 op 57-jarige leeftijd aan levercirrose. Hij werd in Ankara begraven in een speciaal voor hem gebouwd mausoleumdat de naam Anıtkabir draagt. De naam Atatürk heeft in het hedendaagse Turkije nog steeds een haast mythische status en openbare kritiek op hem in de media wordt nog steeds niet toegestaan. Zijn portret hangt nog steeds in ieder openbaar gebouw. Ook staat hij op de lira, de Turkse munteenheid.

Tijdens de Turkse onafhankelijkheidsoorlog, namen de Turkse piloten deel aan de slag om Anatolië. De gehele organisatie van de Turkse strijdkrachten die in principe nog niet bestonden was alles behalve structureel opgezet. Dus de Turkse luchtvaart was beroofd van haar organisatie, personeel en materiaal sinds de onafhanke- lijkheidsoorlog. De Turkse luchtvaart werd beëindigd aan het einde van het Ottomaan- se tijdperk. Toen de nieuwe Turkse staat werd opgericht, werd de er tijdens de Turkse Grote Nationale Vergadering op 23 april 1920 in Ankara besloten dat een degelijke organisatie van levensbelang was. De luchtmacht kreeg in deze nieuwe organisatie ook zijn eigen plaats. Toen de organisatie eenmaal stond werden er al snel inspanningen verricht om de defecte vliegtuigen te herstellen en om de juiste uitrustingen compleet te krijgen. De Turkse piloten voerden hun taken trouw uit en waren bereid om onder de meest moeilijke omstandigheden te opereren voor Turkije. Op 1 februari 1921 werd de organisatie van de Air Force Branche tot de Air Force Directoraat-generaal.