De Wereld Veranderd, een Nieuw Tijdperk; Volkel, 12 - 17 juni 2013

100 Jaar Militaire Luchtvaart, deel 4; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

Na de val van de Berlijnse muur zou er veel veranderen in Europa. De luchtmacht veranderd drastisch en er werd fors geïnvesteerd in een tactische luchtmacht. De nieuwe tactische luchtmacht zou voor het eerst in actie komen tijdens de oorlog in Bosnië en tijdens de bombardementen op Servië tijdens het Kosovo conflict.

Tijdens de Koude Oorlog in de jaren 60, 70 en 80, waren de verhoudingen tussen de supermachten in de wereld in balans. De Koude Oorlog had een enorme invloed op de Nederlandse binnen- en buitenlandse politiek en bepaalde tegelijkertijd de samen- stelling van de krijgsmacht. Als het tot een conflict zou komen tussen oost en west, dan zou Europa en voornamelijk Duitsland het strijdtoneel worden. Er stond tijdens de Koude oorlog dus een enorme luchtmacht in Europa gestationeerd aan beide kanten van het IJzeren Gordijn. In de tweede helft van de jaren 80 veranderden de internatio- nale politieke verhoudingen drastisch. In Oost-Europa kwamen de communistische regimes ten val en op 9 november 1989 viel de Berlijnse muur. De Sovjet-Unie die als vijand werd beschouwd viel uit elkaar. Vanaf 1 juli 1991, werd het Warschaupact opgeheven en kwam de Koude Oorlog ten einde. Door de machtsverschuiving in de wereld zouden er nieuwe vijanden opstaan en zouden oude vijanden bondgenoten worden. De welbekende vijand maakte plaats voor kleine brandhaarden in de wereld en onzichtbare dreigingen. Europa zou niet langer het strijdtoneel zijn van een Derde Wereldoorlog. Van een grote vloot gevechtsvliegtuigen voor de verdediging van het eigen terrein, veranderde de luchtmacht naar een tactische luchtmacht die ver buiten het eigen land zou gaan opereren. De rol van de gevechtsvliegtuigen werd kleiner en de rol van tactische helikopters en transportvliegtuigen werd steeds groter.

Aan het begin van de jaren 90 wordt door de staf van de luchtmacht besloten dat er een vernieuwde transportvloot nodig is. De 12 Fokker F-27 Troopship/Friendship transportvliegtuigen voldeden niet meer aan de eisen na de val van de Berlijnse Muur. De luchtmacht bestelde in 1993 2 C-130H-30 Herculessen die beide in 1994 werden geleverd aan de luchtmacht. De luchtmacht kocht in juni 1992 ook 2 DC-10 verkeers- vliegtuigen die werden omgebouwd tot multifunctionele KDC-10 transport- en tankervliegtuigen en werden halverwege 1995 in gebruik genomen. In 1996 nam de

Koninklijke Luchtmacht 2 Fokker-50 vliegtuigen in gebruik voor passagiersvervoer. Kort hierna werden er ook 4 Fokker 60UTA-N transport- vliegtuigen in dienst genomen. De vloot werd tot slot aangevuld door 1 Gulfstream IV Business Jet. Alle transportvliegtuigen werden vanaf 1993 gestationeerd op vliegbasis Eindhoven waar ze tegenwoordig nog steeds staan gestationeerd. In 2006 werd er een derde DC-10 aangeschaft om het tekort aan transportcapaciteit te verbeteren. In 2007 werden de 4 Fokker 60’s uit dienst gesteld, de toestellen werden verkocht aan Peru. Ter vervanging van deze 4 vliegtuigen, werden er 2 extra C-130H Hercules transportvliegtuigen aangeschaft. In 2006 nam de NATO het initiatief om met een aantal partner landen 3 Boeing C-17 Globemaster III transportvliegtuigen aan te schaffen. De C-17’s zijn in 2009 geleverd en staan in Hongarije gestationeerd.

De Bosnische burgeroorlog die woedde van 1992 tot 1995 is een van de oorlogen in Joegoslavië die uitbraken als gevolg van het uiteenvallen van de Federale Volksre- publiek Joegoslavië. De oorlog ontstond toen Bosnië en Herzegovina zich in 1992 onafhankelijk verklaarde van Joegoslavië. In 1992 werd de UNPROFOR-vredesmacht van de Verenigde Naties naar Bosnië gestuurd om daar de strijdende partijen zoveel mogelijk uit elkaar te houden. De vredesmacht kon bij gebrek aan mandaat en middelen de gevechten niet stoppen. De directe aanleiding tot de NAVO-bombar- dement was de Servische mortieraanval op een markt in Sarajevo op 28 augustus 1995. De luchtmacht nam deel aan de coalitie tijdens de Operatie Deliberate Force, waarbij de Servische militaire middelen werden uitgeschakeld. De beslissing tot de aanval werd genomen op 29 augustus en de uitvoering diende te gebeuren op 30 augustus vanaf 2 uur ‘s nachts. De bombardementen duurden in totaal 12 dagen. De bombardementen werden opgeschort nadat de strijdende partijen hadden ingestemd met een raamakkoord van de VN. Naast de F-16 inzet zijn ook de helikopters van de pas opgerichte THG-KLu ingezet tijdens de peacekeeping missies zoals de IFOR en SFOR missie. De helikopters werden vaak ingezet voor transporten van en naar moeilijk bereikbare gebieden in Bosnië. De Chinook, Cougar en Apache helikopters waren allen nieuw bij de luchtmacht en werden voor het eerst ingezet.

Tijdens de Kosovo Oorlog in 1998 en 1999, werden de Nederlandse F-16’s veelvuldig ingezet. Nadat Kosovo onafhankelijk wilde worden van Servië, werd dit door de Servische regering handhandig neergeslagen. In 1998 resulteerde dat in een strijd om Kosovo tussen het Servische leger en het bevrijdingsleger van Kosovo UÇK. In 1999 wilde de Servische troepen Kosovo niet verlaten. De NATO besloot om zonder VN mandaat in te grijpen en startte de bombardementen. De Nederlandse regering ging op 23 maart 1999 akkoord met de deelname van zestien Nederlandse F-16’s, drie P-3C Orions, twee fregatten en een onderzeeboot aan de operatie Allied Force. De F-16’s die meevlogen in dit conflict vlogen vanaf de Italiaanse vliegbasis Amendola. Tijdens dit conflict werd er door een Nederlandse F-16 voor sinds de Tweede Wereldoorlog een ander vliegtuig neergehaald met een raket. Op 24 maart 1999 tijdens de eerste dag van operatie Allied Force, heeft de Nederlandse vlieger Peter Tankink van het no 322 Squadron een Servische MiG-29 neergehaald met een AMRAAM raket. De Nederlandse F-16’s beschermden tijdens de eerste dagen van Allied Force de bombardement formaties van de NAVO. Vanaf 29 maart voerden de F-16’s ook grondaanvallen uit op Servische doelen. De F-16’s gebruikten hierbij lasergeleide bommen en AGM-65 Maverick lucht-grondraketten. Op 10 juni eindigde de aanval op het Servische leger. Na deze periode vlogen de F-16’s missies boven Bosnië tijdens operatie Deliberate Force en operatie Joint Guardian boven Kosovo. Later vlogen de F-16’s missies tijdens operatie Deliberate Force en Joint Guardian.