Nachtoperaties met de F-16; Volkel, 30 november 2017

Training in de Duisternis; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

Vliegen in het donker is een al sinds jaar en dag een uitdaging voor de jachtvlieger. Ook in Nederland is dat geen uitzondering. Om deze skills te trainen, wordt er een aantal weken per jaar intensief getraind in het vliegen onder deze omstandigheden. De Nederlandse F-16’s zijn goed uitgerust om in het donker te vliegen.

Met ingang van de wintertijd vanaf 29 oktober, vliegen de F-16’s vanaf vliegbasis Leeuwarden en vliegbasis Volkel weer in de avonduren. De Nachtvliegoefeningen zijn noodzakelijk om grondpersoneel en vliegers optimaal voor te bereiden op hun taak. De vliegtuigen moeten 24/7 inzetbaar zijn waar dan ook ter wereld wanneer de Nederlandse regering hierom vraagt. In de weken 44, 45, 46, 48 en 50 wordt er vanaf vliegbasis Leeuwarden en vliegbasis Volkel van maandag tot en met donderdag gevlogen tot maximaal 23.00 uur. De F-16’s zouden dagelijks vanaf 17.00 uur worden gelanceerd. Het toestel is perfect uitgerust voor nachtelijke operaties met nachtzichtapparatuur. Om deze middelen optimaal te kunnen benutten tijdens huidige en toekomstige missies moet er regelmatig getraind in het donker. In deze periode zouden de F-16’s van Leeuwarden vaak landen op Volkel na hun eerste vlucht. Na de tweede wave van de avond, landen ze uiteindelijk weer op Leeuwarden. Deze uitzonderlijke situatie is zo opgezet om vliegbasis Leeuwarden te ontzien van geluid, omdat deze vliegbasis bijna aan zijn jaarlijkse maximaal toegestane geluidsemissie zit. Tijdens de tweede wave zouden er dan ook bijna tien F-16's worden gelanceerd.

Voor het vliegen in de nacht en om doelen aan te wijzen, beschikt de Koninklijke Luchtmacht tegenwoordig over de Lockheed Martin Sniper Advanced Targeting Pod (ATP). De luchtmacht heeft sinds het begin van 2016 ruim 29 van deze pods in gebruik voor de F-16 Fighting Falcon. In Nederland wordt de Sniper ATP gebruikt als de opvolger van de LANTIRN pod. De Sniper ATP wordt in het Amerikaanse systeem aangeduid als de AN/AAQ-33 en is geschikt voor de meeste Amerikaanse vliegtuigtypen zoals de F-15 Eagle, F-16 Fighting Falcon, B-1B Lancer, A-10 Thunderbolt en de B-52 Stratofortress. Op de F-16 kan de Sniper ATP worden bevestigd aan de rechterkant van de luchtinlaat van het toestel. Met de Sniper ATP kunnen doelen automatisch worden geïdentificeerd en gevolgd. Het systeem maakt

daarnaast ook inzet mogelijk van laser- en GPS-geleide wapens tegen zowel stilstaande als bewegende doelen. Het systeem is in staan om kleine tactische doelen aan te wijzen op grote afstand. Hierdoor blijft de F-16 vaak ver buiten het bereik van de vijandelijke luchtafweerinstallaties. De pod bevat een HD middengolf dual-mode FLIR (Forward Looking Infra Red), een HDTV voor zichtbaar licht, een laser spot tracker, een laser marker, een video data link en een digitale data recorder. Met deze Sniper ATP is de vlieger van de F-16 prima in staat om ’s nachts te opereren. De FLIR sensor in de pod zorgt ervoor dat de vlieger door rook, mist en wolken kan kijken. Ook kan de vlieger zien in het absolute donker met behulp van deze sensor.

Een tweede cruciaal instrument dat de Nederlandse F-16 vliegers tot hun beschikking hebben is het Joint Helmet Mounted Cueing System (JHMCS). Het JHMCS is een afgeleide van het DASH III system en de Kaiser Agile Eye HMD. Het system is ontwikkeld door het Amerikaanse Vision Systems International (VSI) wat een samenwerkingsverband is tussen Rockwell Collins en Elbit. Het JHMCS systeem is beschikbaar voor de Nederlandse vliegers sinds het einde van 2006. Het JHMCS is een systeem dat op de vliegerhelm wordt geplaatst ter hoogte van het voorhoofd van de vlieger. Er kunnen twee soorten modules worden gemonteerd, namelijk een voor overdag en een voor ’s nachts. In de verdikking op de helm zitten twee camera’s en een beamer. Met de twee camera’s wordt gedetecteerd waar de vlieger op dat moment naar kijkt. De beamer projecteert vervolgens belangrijke vlucht- en target gegevens op de binnenzijde van het vizier voor het rechter oog van de vlieger. Het systeem is gekoppeld aan de radar, het datalink 16 systeem en de Sniper ATP pod van de F-16. De cockpit is uitgerust met een magnetische sensor die de stand van het hoofd van de vlieger automatisch weergeeft. Bij de nachtzichtmodule, die aangeduid wordt als de Night Vision Cueing Display (NVCD), heeft de vlieger de beschikking over een zicht van 100 graden in de breedte bij 40 graden in de hoogte. De F-16 vlieger heeft met de hulp van het JHMCS systeem een aanzienlijke lagere stress tijdens zijn missie. Vliegers zijn met deze hel configuratie in staat om in het donker te vliegen zonder dat zij daarbij beperkt worden door het gelimiteerde zicht in de duisternis. De combinatie van het Sniper ATP en JMHCS systeem maakt de F-16 een effectief wapenplatform dat ’s nachts met dodelijke precisie kan toeslaan.

Dat de Nederlandse F-16’s goed inzetbaar zijn in het donker met behulp van deze moderne apparatuur is niet van alle tijden. De Nederlandse F-16’s zijn pas sinds de introductie van het MLU programma aan het einde van de jaren 90 in staat om fatsoenlijk te opereren in het donker. Voor deze noodzakelijke update was nachtzichtapparatuur voor de F-16 vliegers beperkt tot een simpele Night Vision kijker op de helm van de vlieger. Voor vliegers van vliegbasis Leeuwarden en Volkel zijn nachtvluchten essentieel om de inzetgereedheid getraind te houden. Naast de reguliere trainingen op de Nederlandse vliegvelden, hebben F-16’s van beide vliegvelden ook deelgenomen aan de oefening Red Flag 17-2 op de Amerikaanse basis Nellis AFB in Nevada. Tijdens deze oefening werd de helft van de missies in het donker gevlogen in een internationale opzet. Daarmee is de organisatie voorbereid op toekomstige missies, zoals de aankomende missie boven Irak en Syrië. Vanaf januari 2018 zullen vier F-16’s van de Koninklijke Luchtmacht weer deelnemen aan operatie Inherent Resolve wat de internationale strijd is tegen terreurgroep Islamitische Staat (IS). Tijdens deze missies wordt er veel in het donker gevlogen door de Nederlandse F-16’s. Het is dus van levensbelang dat de vliegers door de aangeboden trainingen uitstekend worden voorbereid op dergelijke missies.