Oorsprong van de Luchtmacht; Radom-Sadkow, 23 - 25 augustus 2018

100 Jaar Poolse Luchtmacht, deel 1; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

In het jaar 1918 zou Polen sinds ene hele lange periode weer voor het eerst een zelfstandige republiek worden. Na een pril begin kregen de Poolse vliegtuigen de karakteristieke rood-witte schaakbord emblemen op de romp en vleugels. Kort voor de Tweede Wereldoorlog, zou ok de Poolse Luchtvaartindustrie floreren.

De Poolse Luchtmacht wordt in het Pools aangeduid als Sily Powietrzne en betekend letterlijk luchtmacht. De luchtmacht van Polen is een van de militaire takken van de Poolse strijdkrachten. Tot juli 2004 werd de Poolse Luchtmacht officieel aangeduid als Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej (Luchtmacht en Luchtverdedigingskrachten). Tegenwoordig is de Poolse Luchtmacht volledig geïntegreerd in de NATO structuur. Polen is een lidstaat van de Europese Unie en de NATO en levert hieraan zijn bijdrage op internationaal terrein. De Poolse luchtmacht kent zijn oorsprong in de maanden na het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918. In 1918 werden enkele eskaders met vliegtuigen opgericht binnen de Poolse eenheden in de geallieerde landen. In Rusland werd een eskader opgericht als onderdeel van het Poolse korps van Generaal Józef Dowbór-Muśnicki. Het meest opvallende aan de Poolse vliegtuigen in vergelijking met die van andere luchtmachten, is het welbekende rood witte blokjes embleem. De Polen duiden het embleem aan als het Poolse Schaakbord. Het verhaal van het aanbrengen van nationale markeringen op vliegtuigen is begonnen tijdens de Eerste Wereldoorlog. De Fransen waren de eerste die een eigen roundel introduceerde in 1913. De gebeurtenissen waarin Polen zijn onafhankelijkheid terug kreeg zijn nauw verbonden met het einde van de Eerste Wereldoorlog op 11 november 1918. In Frankrijk werden vijf bommenwerper eskaders gecreëerd in het leger van generaal Józef Haller, welke de oprichting van de Poolse Luchtmacht betekende.

De prille luchtmacht bestond oorspronkelijk uit Duitse en Oostenrijkse vliegtuigen die veroverd waren of waren achtergelaten door beschadiging. De meest gebruikte vliegtuigen die in Polen in gebruik kwamen, waren van het type SPAD XIII, Fokker D.VII, Oeffag D.III, Ansaldo Balilla, SPAD VII, Albatros D.III, Sopwith Dolphin en Fokker EV (D.VIII). Het gebruik van de vele typen vliegtuigen, zorgde ervoor dat de Poolse luchtmacht de behoefte kreeg aan goed herkenbare markeringen. Voordat het

Poolse schaakbord uiteindelijk als voorkeursaanduiding werd gekozen, kregen de vliegtuigen vaak spontaan geverfde wit met rode grafische elementen volgens het nationale kleurenschema. Vaak varieerde de vorm en de betekenis van de verschillende Poolse emblemen. Het wit-rode schaakbord werd uiteindelijk het symbool voor de Poolse luchtmacht. Er wordt vaak beweerd dat de geschiedenis van het symbool begon door Luitenant Stefan Stec. Deze vlieger was een Poolse piloot die voor het Oostenrijks-Hongaarse leger vloog. Op 15 november 1918, vloog luitenant Stefan Stec naar Warschau in zijn Fokker EV (D VIII), waar hij een rapport van Lviv overhandigde dat op dat moment belegerd was. Zijn vliegtuig droeg het persoonlijke embleem van de piloot, namelijk een vierkant verdeeld in vier symmetrische velden in de Poolse kleuren. Stec was een ervaren vlieger en voerde gevechtsoperaties uit en bracht rapporten uit aan de stafofficieren tijdens de gevechten tegen de Oekraïners.

Na de Pools-Russische Oorlog, werden de vliegtuigen uit de periode van de Eerste Wereldoorlog geleidelijk uitgefaseerd. Van 1924 tot 1926, werd de Franse SPAD 61 in gebruik genomen. De standaard lichte bommenwerpers van de Polen waren ook Frans, deze toestellen waren de Potez 15, de Breguet XIX en de Potez 25. De Potez bommenwerpers werden geproduceerd in Polen. De middelzware bommenwerpers waren de Farman Goliath en later een militaire variant van de Fokker F-VII. In 1933 werden de eerste eendekkers geïntroduceerd. In deze periode werden ook wijzigingen werden geïntroduceerd aan het embleem door de president van de Republiek Polen op 13 maart 1930. Het schaakbord embleem werd toen formeel goedgekeurd als middel voor de herkenning van het Poolse militaire vliegtuig. De breedte van het frame rondom het embleem had een verhouding van 1:5 in vergelijking met de lengte van de vierkante zijden. Tot op de dag van vandaag is dat nog steeds van toepassing. Toen Polen in november 1918 zijn onafhankelijkheid herwon, had het land nog geen vliegtuigindustrie. Aan het begin van de jaren 30 werd aangenomen dat de jonge ingenieurs en ontwerpers voldoende kennis hadden verzameld om eigen ontwerpen te maken die aan de Poolse behoeften voldeden. Het Instituut voor Aerodynamica en Instituut voor Vliegproeven (Instytut Aerodynamiki en Instytut Badań w Locie) werden opgericht om de toekomstige vliegtuigontwikkelingsprogramma's te accommoderen.

Een groep studenten van de Technische Universiteit van Warschau Luchtvaartafdeling van de Mechanics Student Reading Group zorgde ervoor dat de RWD-fabriek werd opgericht. Een andere belangrijke stap die de luchtvaart en industrie in Polen veel moderner maakte, was de nieuw opgerichte PZL-faciliteit in Warschau. PZL zou uitgroeien tot de belangrijkste Poolse vliegtuigbouwer in de hele Poolse geschiedenis. Deze eerste eendekkers die in Polen verschenen waren volledig van metaal en waren ontworpen door Zygmunt Puławski. Het eerste type dat in dienst kwam was de PZL P.7a. Het ontwerp werd opgevolgd door 30 verbeterde PZL 11a vliegtuigen. Het uiteindelijke ontwerp de PZL P.11c, werd in 1935 in een hoeveelheid van 175 stuks geproduceerd. Dit toestel bleef het enige Poolse gevechtsvliegtuig bij de luchtmacht tot aan 1939. Het vliegtuig was toen echter al achterhaald ten opzichte van buitenlandse vliegtuig ontwerpen. De PZL P.24 werd alleen ontwikkeld en gebouwd voor de export en werd gekocht door vier landen. De nieuwe gevechtsvliegtuigen van het type PZL 50 Jastrząb (Hawk) waren vergelijkbaar met de Seversky P-35 en zou te laat worden geproduceerd voor de Tweede Wereldoorlog. In 1938 ontwierp de Poolse fabriek PZL een moderne tweemotorige middelgrote bommenwerper namelijk de PZL 37 łoś (Elk). Dit toestel was de beste bommenwerper in de wereld in dat jaar. De Los had een laadvermogen van 2580 kg en een topsnelheid van 439 km/h. Ook van dit type zijn er te weinig gebouwd om betekenis te hebben tijdens de oorlog.