Polen in de Koude Oorlog; Radom-Sadkow, 23 - 25 augustus 2018

100 Jaar Poolse Luchtmacht, deel 3; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

Een van de hoogtijdagen van de Poolse luchtvaartindustrie en de Poolse Luchtmacht, was de periode van de Koude Oorlog. Polen was een belangrijke bondgenoot van de Sovjet-Unie en zou veel vliegtuigen voor de Europese partners van de Sovjet-Unie in Polen bouwen. Ook de luchtmacht was gigantisch in deze periode.

Het Poolse Lotnictwo Ludowego Wojska Polskiego (Polish People's Army Aviation) werd in 1943 opgericht door patriotten uit Polen die hun eigen land wilden gaan bevrijden van Nazi Duitsland. Dit leger werd opgezet in samenwerking met de Sovjet Unie en al snel kreeg dit leger ook een eigen luchtmacht. De vorming van het 1e Onafhankelijke Eskader begon op 7 juli 1943 op het vliegveld van Grigoriewskoje in Rusland. Deze eenheid zou de basis worden voor het 1 Fighter Aviation Regiment. Uiteindelijk werden er 11 regimenten opgericht die elke een verschillende taak hadden. Deze eenheden werden met vliegtuigen van Russische makelij uitgerust. Als gevolg van Tweede Wereldoorlog, was de Poolse luchtvaartindustrie volledig weggevaagd. Personeelsverlies in de vorm van hooggekwalificeerd personeel was het pijnlijkste effect dat de oorlog had op de industrie. Talloze ontwerpers en andere professionals uit de Poolse luchtvaartindustrie hadden besloten hun geboorteland te verlaten door de politieke transformatie naar een Communistisch regime. Een ontwerpersgroep onder leiding van ingenieur Tadeusz Sołtyk heeft uiteindelijk toch de Poolse industrie weer nieuw leven ingeblazen. Sołtyk werd later de maker van de eerste Poolse jet, namelijk TS-11 Iskra. De LWD (Lotnicze Warsztaty Doświadczalne) (Experimentele Luchtvaart Werkgroep) onder leiding van Sołtyk ontwierp het eerste van de Poolse naoorlogse vliegtuigen in de vorm van de Szpak-1. De ontwerpers maakten gebruik van componenten die in Polen waren achtergelaten en of waren gebaseerd op de Sovjet Po-2.

Sołtyk besloot om een moderne en volledig metalen trainer te ontwerpen die werd aangedreven door een Poolse motor. De TS-8 Bies maakte zijn eerste vlucht maakte op 23 juli 1953. Het toestel haalde verschillende records na de introductie. Er werden 250 exemplaren gebouwd en het vliegtuig werd gebruikt om militaire piloten te trainen. Halverwege 1949, had de Poolse Luchtmacht ruim 595 vliegtuigen in gebruik van de

typen Yak-9T/M, Yak-9P, Yak-9W, Il-2, Il-10, en Pe-2. Toen de Koude Oorlog losbarstte, raakte de luchtvaartindustrie in Polen volledig afhankelijk van de Sovjet-Unie en werd al het werk verricht om aan de eisen van de Sovjet-Unie te voldoen. De banden met de Sovjet Unie bleven sterk in deze periode en vanaf 1955 zou Polen zich aansluiten bij het Warschau Pact die werd opgericht als antwoord op de NATO in het westen. Vanaf 1951, werd de Poolse luchtmacht uitgerust met Yak-23 gevechtsvliegtuigen en MiG-15 “Fagot” straaljagers. Later werd in 1961 ook de MiG-17 “Fresco” aangeschaft. In eerste instantie werden deze vliegtuigen in Rusland gebouwd. Echter was de vraag naar deze vliegtuigen in Oost-Europa zo groot dat deze toestellen ook in licentie in Polen gebouwd zouden worden. Vanaf 1952 werden de MiG-15 en later ook de MiG-17 geproduceerd onder licentie in Polen onder de naam Lim-1 en Lim-2 als equivalent voor de MiG-15 en de Lim-5 als equivalent voor de MiG-17. Deze vliegtuigen werden in Polen gefabriceerd door PZL-Mielec. Er werd in 1964 ook een grondaanval versie ontwikkeld uit de MiG-17 die zou worden geproduceerd onder de naam Lim-6.

In 1954 werden de bestaande componenten van de Poolse Luchtmacht samen gevoegd tot de Air and National Air Defense Forces (Wojska Lotnicze i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (WLiOPL OK)). Later in 1964 werd deze organisatie gescheiden in twee aparte organisaties met elk hun eigen taken. Deze twee organisaties waren de Air Force (Wojska Lotnicze) en de Country Air Defense Force (Wojska Obrony Powietrznej Kraju). De belangrijkste bommenwerpers in dienst van de luchtmacht, was vanaf 1949 de Il-10 “Beast”. De eerste straalbommenwerper die in gebruik werd genomen was de Il-28 “Beagle” en vanaf 1965 de Su-7B “Fitter-A”. Vanaf 1974 werden deze vliegtuigen aangevuld met de Su-20 en de Su-22 “Fitter”. De vloot met gevechtsvliegtuigen werd in 1959 aangevuld met een klein aantal MiG-19 “Farmer” vliegtuigen. Het werpaard van de Poolse gevechtsvloot zou vanaf 1963 de MiG-21 “Fishbed” worden. De fabriek van Mielec werd gedwongen om de technologisch verouderde Antonov An-2 te produceren. Dit was voor de fabriek een grote stap terug voor de Poolse industrie. Er werden honderden MiG-21’s aangeschaft in tal van varianten voor de Poolse Luchtmacht. In 1979 werd de vloot MiG-21’s aangevuld met de nieuwe MiG-23 “Flogger”. Het laatste vliegtuig van Russische herkomst dat in gebruik werd genomen was vanaf 1989 de MiG-29 “Fulcrum”.

Het zweefvliegen in competitieverband werd steeds populairder. Men had hiervoor een vliegtuig nodig om de zweefvliegtuigen te slepen. Voor deze taken en het trainen van piloten, werd in Polen de PZL-104 Wilga ontwikkeld in 1955. De Wilga werd ontwikkeld en gebouwd in de fabriek van WSK Okęcie. Het casco was ontworpen door een team onder leiding van Ryszard Orłowski. Dit toestel werd gebruikt om naast de An-2 de vliegers te trainen op de transportvliegtuigen die in gebruik waren bij de luchtmacht. Voor het trainen van de jachtvliegers in Polen, werd de PZL TS-11 Iskra ontwikkeld in het begin van de jaren 60. Dit kleine toestel zou de primaire straaltrainer van de Poolse Luchtmacht worden. Naast de vliegtuigen zouden ook de helikopters veelal van Russische herkomst zijn zoals de Mi-1 “Hare”, Mi-4 “Hound”, Mi-8/17 “Hip” en Mi-24 “Hind”. Naast het gebruik van helikopters uit Rusland, zijn er in Polen ook een aantal types onder licentie gebouwd in het land. De Mi-1 helikopter uit dit rijtje zou worden geproduceerd in de fabriek Świdnik vanaf 1956, onder de aanduiding SM-1. Dit betekende dat Polen bij een klein groepje landen hoorde dat seriematig helikopters zou gaan produceren. Al snel werd de Mi-2 “Hopelite” geïntroduceerd in Polen. De Mi-2 werd exclusief in Polen vervaardigd zonder grote veranderingen onder een Sovjet licentie vanaf 1965 tot 1986. In 1986 werd de PZL W-3 Sokol ontworpen als de vervanging van de Mi-2.