Tijdperk na het Communisme; Radom-Sadkow, 23 - 25 augustus 2018

100 Jaar Poolse Luchtmacht, deel 4; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

Na de val van de Sovjet-Unie en het einde van het communisme in Europa, zou er voor Polen en met name de industrie een zware tijd aanbreken. Het land was nagenoeg failliet, en uiteindelijk zou de luchtvaartindustrie deze klap niet overleven. De luchtmacht ging een nieuw tijdperk in toen Polen in 1999 lid werd van de NATO.

Na de val van de Sovjet Unie in 1989 en een ontwapening in Europa, werd de Poolse luchtmacht drastisch ingekrompen. De Poolse luchtmacht bestond op dat moment uit ontzettend veel vliegtuigen. Polen lag in de tijd van het Communisme en de Sovjet invloed erg strategisch tussen het IJzeren Gordijn en de Sovjet Unie. Er stonden naast de Poolse eenheden ook erg veel Russische eenheden in Polen gestationeerd. De 4th Air Army (4 Vozdushnaya Armiya) werd na de Koude Oorlog teruggetrokken uit Polen naar Rusland. Deze eenheid was een onderdeel van de Noordelijke Sovjet legers en stond gestationeerd in voornamelijk Polen. Toen het communisme in het begin van de jaren negentig viel, begon er een economische transformatie van Polen. Een voordeel was dat de opgelegde technologietoegangsbeperkingen afgeschaft werden en dat de exportmarkten wereldwijd geopend werden. De keerzijde hiervan was dat dit leidde tot een snelle prijsstijging van producten. Dit probleem uitte zich vaak als een gebrek aan concurrentievermogen en een drastisch verlies van vraag naar het product. De fabrieken die niet in staat waren om hun producten te commercialiseren kwamen in een hele moeilijke financiële situatie terecht. De productie werd afgebouwd en veel ontwikkelprogramma's werden geannuleerd. De I-22 trainer is hier een voorbeeld van. Het vliegtuig werd halverwege de jaren tachtig ontworpen en uiteindelijk gecanceld door geldgebrek.

De Poolse Luchtmacht was in de tijd van de Koude Oorlog een sterke luchtmacht en had rond 1990 types zoals de MiG-21, MiG-23, MiG-29, Su-20 en Su-22 in gebruik. Deze groep vliegtuigen zou na de val van de Sovjet Unie in gebruik blijven bij de Poolse Luchtmacht. De Lim-6 jachtbommenwerpers werden aan het begin van de jaren 90 al uitgefaseerd. Het land zou zich aan het begin van de jaren 90 steeds meer op het westen gaan richten. Het volgende type dat zou worden uitgefaseerd was in 1999 de MiG-23 “Flogger”. Er vlogen in totaal nog 6 MiG-23MF single-seaters en zes

MiG-23UB trainers in operationele dienst. Deze vliegtuigen stonden gestationeerd op vliegbasis Słupsk in het noorden van Polen. Na het uitfaseren van de MiG-23, werd uiteindelijk ook de MiG-21 “Fishbed” uitgefaseerd in 2003. De MiG-21 stond op dat moment nog gestationeerd op Poznan en Łask in het midden van het land. Polen moest na deze periode tijdelijk teren op de MiG-29 “Fulcrum” en de Su-22 “Fitter” tot dat het uiteindelijk toegang zou krijgen tot westerse vliegtuigen. Naast de gevechtsvliegtuigen heeft Polen ook nog een aantal nationale producten geeft uit de Sovjet periode. Zo heeft PZL in de jaren 80 de PZL-130 Orlik ontwikkeld voor de training van vliegers. Dit toestel is vandaag nog steeds in dienst in deze rol bij de luchtmacht. Ook de TS-11 Iskra is nog steeds in gebruik. Dit toestel zal echter wel op korte termijn vervangen gaan worden door de M346 in de rol van jet-trainer. In de jaren 70 heeft PZL de licentie overgekocht van de bouw van de An-14. In Polen wordt dit toestel nog veelvuldig gebruikt onder de naam PZL-28. Het toestel is in gebruik voor transport en training.

Vanaf 1999 zou er in Polen wederom veel veranderen in de militaire structuur. Het land werd vanaf 1999 toegelaten bij de NATO en sindsdien is Polen een westers land geworden qua militaire structuur. De brigade en regiment structuur die de Sovjet Unie hanteerde werd omgezet in een wing en squadron structuur die in het westen wordt gehanteerd. Polen zou hiermee stappen zetten naar een volledige NATO structuur en zou zijn organisatie hierop aanpassen. Het hele personeel zou vanaf nu worden getraind volgens de Westerse doctrines en modellen. Dit betekende dat Polen zijn hele organisatiestructuur zou gaan omgooien. In deze periode werden er ook veel hervormingen doorgevoerd waarbij besloten werd om verschillende vliegvelden te sluiten. De Poolse luchtmacht zou na het lidmaatschap kleiner worden en dus fors inkrimpen,. Deze trend was ook al doorgezet bij veel andere NATO luchtmachten, omdat men veel meer bouwt op de bescherming van elkaar als bondgenoten. Met de toetreding tot de NATO is Polen langzaam overgegaan op het uitfaseren van Sovjet materiaal en wordt er steeds meer Amerikaans en Europees materiaal in gebruik genomen bij de luchtmacht. De formele opvolger van de MiG-21 werd na een evaluatie van enkele jaren de Lockheed Martin F-16 Fighting Falcon.

In de toekomst zal Polen mogelijk in het JSF programma gaan stappen. Het is echter niet duidelijk of het land deze stap zal gaan maken aangezien het programma duur is. De JSF zal mogelijk de verouderde Su-22 moeten gaan vervangen in de rol van jachtbommenwerper. De laatste jaren heeft Polen zijn transportvloot drastisch gemoderniseerd. De verouderde An-26 “Curl” transportvliegtuigen zijn vervangen door de Amerikaanse Lockheed C-130 Hercules en de Spaanse CASA C-295M. Polen had initieel besloten de Franse EC725 Caracal aan te schaffen als vervanger voor de verouderde Mi-8 “Hip” transporthelikopters. Door problemen met contracten met Eurocopter is deze stap uiteindelijk geschrapt. Naast deze al uitgezette acties overweegt Polen ook de aanschaf van de Boeing AH-64D Apache aanvalshelikopter als vervanger voor de Russische Mi-24 “Hind”. De beslissingen voor de vervanging van de “Hind” zijn nog niet gemaakt dus naast de Apache staan ook andere mogelijke opties nog open. Tegenwoordig is er niet veel meer over van de ooit gigantische Poolse luchtvaartindustrie. Als gevolg van de hervormingen in het land na de val van de Sovjet-Unie, zijn alle Poolse luchtvaartfabrieken uiteindelijk verkocht aan buitenlandse instellingen. PZL Mielec is tegenwoordig eigendom van Lockheed Martin, PZL Świdnik is hedendaags eigendom van Agusta-Westland en PZL Okęcie is na het faillissement overgenomen door CASA. De, in het verleden, grote industriële machine uit het communistische tijdperk is nagenoeg vernietigd door de jaren heen.