Oefenen met het Oog op de Toekomst; Leeuwarden, 1 april 2019

Frisian Flag 2019, deel 1; Tekst en Afbeeldingen: Alex van Noye & Joris van Boven

Jachtvliegers uit verschillende landen trainden de afgelopen twee weken complexe missies in internationaal verband tijdens Frisian Flag 2019. Dagelijks stegen er vanaf Leeuwarden ruim vijftig gevechtsvliegtuigen op. Frisian Flag is een jaarlijks terugkerende oefening die is uitgegroeid tot een van de grootste in Europa.

Hedendaagse missies vinden in toenemende mate plaats in een uitgebreid coalitieverband. Dat maakt ook het trainen in internationaal verband noodzakelijk voor de vliegende eenheden. Omdat Vliegbasis Leeuwarden dicht bij het grote oefengebied boven de Noordzee ligt, is de oefening vanaf de Friese locatie ideaal te noemen. Luitenant-Kolonel Ronald van der Jagt is het hoofd van de Operatiën op vliegbasis Leeuwarden en is een F-16 vlieger met meer dan 3000 vlieguren. De Luitenant-Kolonel is zich ervan bewust dat Frisian Flag impact op de omgeving van Friesland en Leeuwarden heeft. Toch hoopt hij op begrip. “Het is één van de aandachtspunten om onnodige overlast tot een minimum te beperken. Er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van vaste vertrek- en landingstijden op de vliegbasis.” Volgens Van der Jagt weten mensen uit de buurt daardoor precies wanneer de vliegbewegingen gepland zijn. De oefening speelt zich niet alleen in het Nederlandse luchtruim af, maar ook in dat van Duitsland en Denemarken. Dat vergt nauwe samenwerking tussen de luchtruim controlerende instanties van deze drie landen. De gevechtsleiding is in handen van het Nederlandse en Duitse Control and Reporting Centre (CRC). Ook een Airborne Early Warning and Control (AWACS) radarvliegtuig uit Geilenkirchen wordt hierbij ingezet, aldus van der Jagt.

Het belangrijkste doel van de oefening Frisian Flag is om de deelnemers te trainen in wat nu de kern is van de expertise van een gevechtsvlieger is, aldus van der Jagt. Op dit moment zijn de Combined Air Operations (COMAO) het belangrijkste onderdeel van de training. COMAO missies zijn vaak complexe luchtoperaties die meestal worden uitgevoerd tijdens operaties voor de NATO of een andere Coalitie. Bij COMAO operaties zijn vliegtuigen en grondeenheden van verschillende typen en veel nationaliteiten betrokken. Deze internationale eenheden moeten vervolgens vaak op korte termijn kunnen samenwerken bij uitzendingen. De voorgestelde missies worden

verzonnen volgens de eisen van de deelnemers en stemmen in het algemeen overeen met de evoluties van de luchtoorlog. Deze scenario’s zijn opgesteld door ervaringen uit de laatste inzet tijdens de reële operaties waaraan de landen hebben deel genomen. De oefening kan net zo goed Air-to-Air (Counter Air Offensive of Counter Air Defensive) als Air-to-Ground zijn. Veel scenario’s bevatten beide elementen, waardoor missies grootschalig en complex worden ligt de Luitenant-kolonel toe. De oefenmissies worden tijdens Frisian Flag uitgevoerd in gereserveerde gebieden in het Nederlandse, Deense en Duitse luchtruim. Vooral boven de Noordzee wordt veel gevlogen, waardoor onbeperkte vluchten mogelijk zijn. In dit gebied hoeft men enkel en alleen rekening te houden met de veiligheidsregels.

De Koninklijke Luchtmacht nam deel met F-16s van vliegbasis Volkel en vliegbasis Leeuwarden, deze deelname bestond in totaal uit maar liefst zestien vliegtuigen. De Polen waren zoals elk jaar van de partij met hun F-16C’s van de Poolse basis Poznan. De Amerikaanse Luchtmacht stuurde F-16C’s van het 148th Fighter Wing van de Minnesota Air National Guard naar Leeuwarden. Het is voor de eerste keer in vele jaren dat de Amerikanen deelnemen met F-16’s aan deze oefening. De afgelopen vijf jaar, hebben er alleen F-15 Eagle eenheden uit de Verenigde Staten deelgenomen. De Duitse Luchtmacht nam deel met EF2000 Eurofighters en de Franse Luchtmacht nam met een aantal Mirage 2000D vliegtuigen deel aan de oefening. Ronald gaf aan dat deze deelnemers de laatste jaren bijna altijd mee hebben gedaan aan de oefening. Een bijzondere deelnemer was de Zwitserse Luchtmacht met de F/A-18 Hornet. Na enkele decennia van afwezigheid deden de Zwitsers weer mee met een oefening in Nederland. Vanuit Groot-Brittannië wordt een Cobham Dassault Falcon 20 ingezet om de communicatie met de jachtvliegtuigen te verstoren. Dit element maakt de operaties extra lastig door de elektronische verstoring verteld van der Jagt. Daarnaast moet een aantal luchtverdedigingssystemen bijdragen om de scenario’s zo realistisch mogelijk te maken. Ook de nieuwe Multi Mission Radar (MMR) wordt ingezet. Deze radar van de landmacht merkt bijzonder snel vijandelijke acties op waarop men moet reageren.

De Volgende Frisian Flag oefening wordt altijd kort na de huidige editie gepland. Men heeft na de oefening slechts een weekpauze voordat de evaluatie van de afgelopen oefening zal starten. De geleerde lessen worden opgesomd en de voorbereidingen voor de volgende editie van Frisian Flag worden gestart, aldus van der Jagt. Ondanks geruchten over een annulering van de oefening in 2020 door de komst van de Lockheed Martin F-35, zullen de voorbereidingen toch worden voortgezet zoals gepland voor 2020. De eerste F-35’s worden op Leeuwarden verwacht aan het einde van oktober 2019. Alleen als in de komende maanden het aantal operationele Nederlandse F-16's mogelijk niet voldoende is, bijvoorbeeld als gevolg van vlieger- of crewconversies, wordt besloten tot een aangepaste versie of een annulering van de oefening. Een annulering zou een grote teleurstelling zijn voor de internationale deelnemers, omdat veel Europese luchtstrijdkrachten graag deelnemen aan de Friese vlag. De oefening is nou eenmaal "door piloten, voor piloten" ligt van der Jagt toe. Alle betrokken vliegers kunnen voorstellen doen voor de missies, de focus op de trainingsvereisten en doelen voor deze oefening. “Er is geen hoofdkantoor betrokken waar alle zendingsrichtlijnen worden voorbereid en naar de planners worden gestuurd.” De nieuwe Nederlandse Lockheed Martin F-35 kan deelnemen aan Frisian Flag, maar dat is afhankelijk van de status van de introductie van dit nieuwe type. Indien nodig kan Frisian Flag worden gebruikt om in het kwalificatieprogramma te passen van de F-35 om al een beperkte initiële operationele capaciteit te verkrijgen verteld de Luitenant-Kolonel.