Beveiligen van het Europese Luchtruim; Siauliai, 14 januari 2020

NATO Vliegtuigen op Quick Reaction Alert; Tekst en Afbeeldingen: Alex van Noye

Dagelijks staan er in alle Europese landen gevechtsvliegtuigen op Quick Reaction Alert. Deze vliegtuigen staan altijd paraat om de grenzen van het Europese luchtruim te beschermen tegen ongewenste indringers. Tijdens deze missies worden de vliegtuigen ingezet om ongeïdentificeerde vliegtuigen te inspecteren.

Het controleren en beveiligen van het Europese luchtruim gebeurd in Europa in een samenwerkingsverband van alle NATO partners en Partnership for Peace (PfP) landen. Het overkoepelende orgaan is het NATO Allied Air Command. Het NATO Allied Air Command heeft zijn hoofdkwartier op Ramstein Air Base in Duitsland en wordt geleid door de Amerikaanse luchtmacht generaal Jeffrey L. Harrigian. Het Allied Air Command heeft verschillende operationele taken, zoals de defensieve NATO Ballistic Missile Defense (BMD) en in vredestijd de onafgebroken NATO Air Policing missie. Daarnaast zijn er enkele extra taken toebedeeld aan het NATO Allied Air Command zoals de Baltic Air Policing en de Iceland Air Policing. Het hoofdkwartier omvat het Operations Center for Air Policing, het Ballistic Missile Defense Center, de operationele controle van de NATO Airborne Early Warning and Control Force en de NATO Alliance Ground Surveillance Force. Het hoofdkwartier kan ook een Joint Force Air Component hosten om geallieerde luchtoperaties te besturen en te controleren tijdens crisis en conflict situaties. Het personeel wordt permanent aangevuld met vertegenwoordigers van drie PfP partnerlanden van de NATO, namelijk: Zweden, Finland en Azerbeidzjan.

Het controleren en monitoren van het gehele Europese luchtruim wordt uitgevoerd een aantal Combined Air Operations Centers (CAOC). Deze communicatie centrums zijn overkoepelende organisaties die de nationale verdedigingsinstallaties in alle partner landen koppelen door ze tijdig te informeren over waarnemingen in de lucht. Elk land zal gebaseerd op de verkregen informatie zijn eigen verdediging eenheden activeren als dit nodig is. Dit zullen in vredestijd gevechtsvliegtuigen zijn die een object gaan inspecteren. In tijdens van crisis en conflict, vallen ook luchtafweer batterijen onder deze controle. Om de Air Operations taak te vervullen, heeft het NATO Allied Air Command drie operationele centra die deze communicatie verzorgen. Deze centra,

zijn: het Combined Air Operations Center (CAOC) in Uedem in Duitsland, het Combined Air Operations Center (CAOC) Torrejon in Spanje en het Inzetbaar Air Command and Control Center (DACCC) in Poggio Renatico in Italië. Het Combined Air Operations Center (CAOC) Uedem heeft zijn hoofdkantoor nabij de stad Kalkar in Duitsland. De primaire missie van CAOC Uedem is het plannen, leiden, coördineren, bewaken, analyseren en rapporteren van de operaties van Air Policing middelen die haar in vredestijd zijn toegewezen. Dit gebeurd volgens de richtlijnen en onder supervisie van het Allied Air Command van de NATO. Het verantwoordelijkheidsgebied (AOR) is het hele noordelijke luchtruim van Europa.

Kolonel Melis van de Italiaanse luchtmacht en werkzaam voor het Allied Air Command in Ramstein geeft een uitleg hoe de beveiliging van het luchtruim in zijn werk gaat. Het Europese luchtruim wordt continu bewaakt, 24 uur per dag, 7 dagen per week en 365 dagen per jaar. Meestal zijn er geen problemen, maar soms zijn er problemen met vliegtuigen. Dat kan een burgervliegtuig zijn met communicatieproblemen of het kan een niet-geïdentificeerd vliegtuig zijn dat de militaire reacties van de NATO op scherp zet. Meestal is het een communicatieprobleem met burgerluchtvaartuigen, ook wel aan geduid als een COMMLOSS, en soms is het een Russische bommenwerper die door het internationale luchtruim vliegt langs de NATO landen. Elke keer wordt er een beoordeling gemaakt van deze meldingen door de NATO CAOC's. Als de beslissing positief is, worden een of twee nationale gevechtsvliegtuigen gescrambled om het vliegtuig verder visueel te onderzoeken. Deze gevechtsvliegtuigen staan op Quick Reaction Alert (QRA). De NATO detecteert de bewegingen, maar de nationale commando- en controlecentra nemen het daarna over, waardoor de nationale soevereiniteit in het nationale luchtruim behouden blijft. Meestal zijn er civiele COMMLOSS gevallen die worden hersteld nadat een militair vliegtuig naast het burgervliegtuig is gaan vliegen. Het betreft acties die de bemanningen van de meeste burgervliegtuigen niet graag zien.

Kolonel Melis noemde ook de toename van het aantal Baltic Air Policing (BAP) QRA onderscheppingen in het jaar 2019. Na een piek in 2014 en 2015 daalde het aantal BAP onderscheppingen tot ongeveer 145 onderscheppingen in 2018. Maar in 2019 was er een toename tot ruim 200 QRA onderscheppingen voor dat jaar. Dat is een aanzienlijke stijging van het aantal vluchten waarbij gevechtsvliegtuigen moeten uitrukken om een toestel te gaan onderscheppen. Als vliegtuigen de internationale regels niet volgen, zoals het gebruik van een transponder, of zich niet identificeren bij controlecentra of een vluchtplan hebben, dan worden de NATO vliegtuigen die op QRA staan de lucht ingestuurd. Deze vliegtuigen zullen altijd eerst een visuele inspectie uitvoeren. Binnen een kwartier moet het QRA vliegtuig in de lucht zijn, waarna het CRC het toestel naar het te onderscheppen vliegtuig zal begeleiden. Wanneer een verdacht of ongeïdentificeerd vliegtuig is onderschept, wordt er een rapport naar het CRC gestuurd en wordt er een foto van het onderschepte vliegtuig gemaakt ter bevestiging. Als het onderschepte vliegtuig een gevaar vormt voor andere vliegtuigen of op weg is naar een verboden zone, zal in geval van nood het militaire QRA vliegtuig het andere vliegtuig moeten dwingen om in een andere richting uit te wijken. Om aandacht te trekken kunnen de onderscheppingsjagers fakkels gebruiken die door middel van fel licht de aandacht trekken van het andere vliegtuig. In 99% van de onderscheppingen is er alleen een visuele inspectie waarbij de onderscheppingsjager naast het vliegtuig vliegt en de cockpit controleert. De NATO controleert op deze manier dagelijks de vliegtuigen in het Europese luchtruim om Europa te beschermen tegen ongewilde indringers.