Het no 299 Squadron “Hopper”; Gilze-Rijen, 1 november 2000

De Bo-105 Bölkow van Gilze-Rijen; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

De enige eenheid in Nederland die meet de MBB Bo-105 Bölkow vliegt, is het no 299 Squadron op vliegbasis Gilze-Rijen. De Bölkow wordt ingezet voor verkenningstaken en observatie. De Nederlandse variant van de Bölkow is onbewapend. De Bölkow wordt ingezet in gebieden waar andere helikopters niet kunnen opereren.

Wie tegenwoordig aan de naam 299 Squadron denkt, denkt vooral aan de Bo-105 Bölkow helikopters bij de luchtmacht. De Bölkow werd in Nederland in 1974 aangeschaft ter vervanging van de Piper Super Cub L-21B. De Bo-105 is een helikopter voor vijf personen en is gebouwd door het Duitse MBB (Messerschmitt Bölkow Blöm). De Nederlandse helikopters die werden aangeschaft waren van het type Bo-105C Bölkow en er zijn in totaal 30 helikopters aangeschaft. Bij de invoering van de BO-105C Bölkow bij de luchtmacht werden de toestellen ondergebracht bij zowel het no 298 squadron op vliegbasis Soesterberg als het no 299 squadron op vliegbasis Deelen. Door operationele en logistieke redenen bleek het na verloop van tijd efficiënter om de helikopters bij een enkel squadron onder te brengen. Vanaf 31 augustus 1979 verhuisden alle Bölkow Helikopters van het no 298 Squadron naar het no 299 Squadron op Deelen. In ruil daarvoor werden alle Allouette III helikopters van het no 299 Squadron overgeheveld naar het no 298 Squadron. Vanaf dat moment was het no 299 Squadron de enige eenheid binnen de luchtmacht met de BO-105C Bölkow uitgerust. De Nederlandse Bo-105C Bölkow helikopters werden in een egaal donkergroen kleurenschema door MBB afgeleverd. De B-67 werd in 1981 de eerste helikopter die werd gespoten in een bruin met zwart camouflageschema. In de jaren 90 werd er uiteindelijk ook een groene toegevoegd aan het kleurenschema en werden de KLu roundels in een veel kleiner formaat aangebracht.

De eerste Bölkow die verloren ging bij de luchtmacht, was in 1978 de B-73. De helikopter bleef bij het opstijgen op Soesterberg met zijn skids achter een betonblok haken waardoor het toestel tegen het beton klapte. Bij dit ongeval brak er brand uit waardoor de Bölkow volledig uitbrandde. De piloten wisten echter veilig te ontkomen. Door de afschrijving van de B-73 in 1978 ontstond er de behoefte aan een aanvullende helikopter. Deze aanvullende Bölkow werd aan het arsenaal toegevoegd nadat de

luchtmacht een Bo-105D over nam van de KLM in 1982. De eerste grote update die de Bölkow onderging, was in 1987 de Mid-Life Update. De helikopters kregen tijdens deze update nachtzichtapparatuur en een doppler navigatie systeem. De helikopters konden vanaf dat moment ook bij tactische operaties in het donker worden ingezet. Er volgden ook aanpassingen aan de cockpitverlichting en werd een Tacan navigatiesysteem, UHF/VHF radioapparatuur en een stabilisatiesysteem genaamd "Helipilot" ingebouwd. Dit stabilisatiesysteem zou de helikopter stabiel houden bij verstoringen van buitenaf. De laatste gemoderniseerde helikopters werden door het Depot Vliegtuig Materieel op Woensdrecht geleverd aan de luchtmacht in 1989. De vernieuwde helikopters zouden voortaan worden aangeduid als de Bo-105CB Bölkow. Alleen het toestel dat van de KLM was overgenomen werd aangeduid als Bo-105DB Bölkow.

Na het modernisatie programma gingen als gevolg van het uitgebreide takenpakket een aantal helikopters verloren door de jaren heen. De eerste helikopter die verloren ging, was de B-65. Deze helikopter maakte een verkenningsvlucht boven een bosrijk en heuvelachtig terrein in de buurt van Kleeberg bij Ibbenbüren in de deelstaat Noordrijn-Westfalen in Duitsland. Tijdens deze vlucht raakten de hoofdrotorbladen de boomtoppen waardoor de bladen afbraken van het toestel. Het toestel stortte neer tussen de bomen en raakte onherstelbaar beschadigd. De cockpitsectie van dit toestel werd later ingezet als vluchtsimulator voor de Bo-105. In 1992 werd als gevolg van een actie van een milieubeweging genaamd “Onkruit” een helikopter onherstelbaar beschadigd op vliegbasis Deelen. De B-46 ging tijdens deze actie in vlammen op toen de actiegroep brand stichtte in de hangaar op Deelen. Uiteindelijk werd deze helikopter afgeschreven en gesloopt in Den-Dolder. De laatste Bölkow die verloren ging was de B-45 in 1994. Deze helikopter werd tijdens een laagvliegoefening ineens onbestuurbaar nadat een obstakel werd geraakt. De helikopter stortte neer in een weiland bij industrieterrein “De Roef” in Sleeuwijk in Noord Brabant. De twee vliegers die in het toestel zaten kwamen bij dit ongeval om het leven. Tijdens de operationele periode in de jaren 90 ondergingen de Bölkows nog diverse andere grote modificaties. Een aantal helikopters werden in het kader van de inzet bij de IFOR, SFOR en KFOR vredesoperaties boven Kosovo, Bosnië en Kroatië voorzien van kogelvrije Kevlar bepantsering aan de onderzijde van de cabine. Ook kregen de helikopters chaff en flare dispensers om geleide raketten te misleiden. De type aanduiding van de Bölkow werd na deze modificatie gewijzigd in BO-105CB-4.

De Bölkow maakte bij de Nederlandse luchtmacht op 22 februari 1990 zijn 100.000ste vlieguur bij de Groep Licht Vliegtuigen (GPLV). Het no 299 Squadron vloog ook op een aantal vliegshows voor in de jaren 90. Voor deze gelegenheden werden een tweetal Bölkows voorzien van een rood-wit-blauw kleurenschema. De helikopters die deze kleuren ontvingen, waren de B-43 en de B-44. Na een grote bezuiniging en een reorganisatie van de luchtmacht, verhuisde het no 299 Squadron in 1995 naar vliegbasis Gilze-Rijen. Vliegbasis Deelen werd vanaf dat moment gesloten en de Bölkows zouden vanaf nu samen met de Apaches van het no 301 Squadron vanaf Gilze-Rijen opereren. De helikopters werden op Gilze-Rijen gestald in lijnonderkomen noord van het voormalige no 314 Squadron dat jarenlang met de F-16 vanaf Gilze-Rijen heeft gevlogen. Ter ere van het 25 jarige bestaan van het no 299 Squadron, werd de B-77 in een grijs kleurenschema gespoten. Het toestel had een rood-wit-blauwe staart en een groot embleem van het no 299 Squadron op de romp. De Bölkows worden tegenwoordig vanaf Gilze-Rijen ingezet als lichte verkennings- helikopters en hebben grotendeels de rol van de Allouette III over genomen. De Allouette III is grotendeels uitgefaseerd en vliegt alleen nog maar VIP transporten.