De F-35A Lightning II in Nederland; Leeuwarden, 10 juni 2016

De Luchtmachtdagen 2016, deel 1; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

De Lockheed Martin F-35 is een vliegtuig van de vijfde generatie dat door de Amerikaanse overheid in samenwerking met een aantal partners wordt ontwikkeld. Er zouden drie varianten worden ontwikkeld, namelijk: de F-35A als conventionele variant, de F-35B als STOVL versie en de F-35C als carrier based variant.

Nederland zou deelnemen aan het programma van de F-35A Lightning II. Het definitieve besluit voor de aanschaf voor de F-35 was nog niet genomen door het kabinet, toen op 1 maart 2008 werd besloten dat Nederland deel zou gaan nemen aan de Initiële Operationele Test en Evaluatiefase (IOT&E) van het Joint Strike Fighter (JSF) programma. Voor de IOT&E zou de Nederlandse regering twee testvliegtuigen aanschaffen in de loop van 2009. Het eerste testvliegtuig van het type F-35A Lightning II werd op 5 april 2012 overgedragen van de fabrikant Lockheed Martin in het Texaanse Fort Worth aan de Nederlandse Luchtmacht. Het eerste Nederlandse F-35A squadron was het no 323 Squadron dat op 5 november 2011 werd uitgerust met de Lightning II op Eglin Air Force Base. Het no 323 Squadron is voor de introductie van de F-35 verantwoordelijk voor de Operationele Test- en de Evaluatiefase (OT&E). Deze fase werd gestart aan het einde van 2014 op Edwards Air Force Base in Californië. De eenheid legt hiermee de basis voor de inzet van de F-35 door de Koninklijke Luchtmacht. De uitvoering van OT&E is een bekende taak voor het no 323 Squadron. De eenheid was ook voor de OT&E van de F-16 verantwoordelijk. Bij de testen worden niet alleen de operationele capaciteiten van het F-35 wapensysteem gevalideerd, maar wordt ook de Koninklijke Luchtmacht voorbereid op het opereren met een zeer veelzijdig vijfde generatie gevechtsvliegtuig. Alles rondom de F-35 is nieuw voor de luchtmacht en daarmee dus ook uitdagend.

Het is de bedoeling dat de eerste F-35's vanaf 2019 naar Nederland komen. Defensie schaft er ten minste 37 aan. Ondertussen zijn er ruim 20 technici, vier vliegers en tien medewerkers in een ondersteunende rol opgeleid om met de F-35 te werken. Het partnerschap rondom het JSF programma zorgt voor nauwe industriële betrokkenheid bij de ontwikkeling. Nederlandse bedrijven benutten de kansen en dat is goed voor de werkgelegenheid. Op 26 maart 2015, heeft Nederland bevestigd dat het in 2019 de

eerste acht F-35 Lightning II toestellen wil afnemen. De handtekening hiervoor werd in Washington DC bekrachtigd onder het toeziend oog van het hoofd van het F-35 programmabureau, luitenant-generaal Christopher C. Bogdan. Na ruim twaalf jaar van politieke onduidelijkheid kwam er een eind aan de discussie of de F-35 de F-16 wel of niet zou opvolgen. Deze handtekening was namelijk het point of no return. De F-35 is het modernste jachtvliegtuig dat voor diverse taken inzetbaar is. Verschillende vergelijkingen hebben aangetoond dat het toestel voldoet aan de Nederlandse eisen. Voor de gehele krijgsmacht is de F-35 belangrijk. De mensen die op missie worden gestuurd, moeten kunnen beschikken over het beste materieel volgens de minister van defensie. Luchtsteun is daarbij een belangrijke schakel in het geweldspectrum.

Na een lange testfase in de Verenigde Staten zouden de twee F-35 jachtvliegtuigen in het voorjaar van 2016 eindelijk naar Nederland komen. Voordat de vliegtuigen naar Nederland konden vliegen, werden ze eerst in de Verenigde Staten gekwalificeerd om bijgetankt te worden in de lucht. De aankomst van de F-35’s in Nederland stond uiteindelijk gepland op maandag 23 mei 2016. De twee nieuwe F-35 jachtvliegtuigen van de Koninklijke Luchtmacht landden voor het eerst op Nederlandse bodem op vliegbasis Leeuwarden in Friesland. De testtoestellen blijven ruim drie weken in het land. In deze periode zouden onder andere de zogenoemde belevingsvluchten plaatsvinden. De vliegtuigen zijn gestationeerd op Edwards Air Force Base in Cali- fornië, waar het Nederlandse F-35 detachement opereert. Vanaf deze Amerikaanse testbasis maakten de beide F-35A gevechtsvliegtuigen de trans-Atlantische oversteek naar Europa. De toestellen zouden tijdens deze reis eerst een tankstop maken op de vliegbasis Andrews Air Force Base in Maryland. Onderweg tankten de twee KDC-10 transportvliegtuigen van de luchtmacht de toestellen bij. De landing van de eerste F-35’s op Nederlandse bodem vond plaats op maandag avond rond de klok van negen uur. Bij de aankomst was er veel media belangstelling van de landelijke pers en ook waren er veel vliegtuig spotters op de been die de eerste glimp van het toestel zagen.

Tijdens de aanwezigheid van de twee F-35’s in Nederland heeft de Nederlandse politiek de belofte gemaakt dat de omwonenden van de vliegvelden Leeuwarden en Volkel de zogenaamde belevingsvluchten kunnen ervaren. Tijdens deze vluchten, konden de omwonenden horen hoeveel verschil er in de geluidsbelasting van de omgeving zit tussen de F-16 en de F-35. Over het algemeen was de ervaring dat er slechts kleine verschillen tussen het geluid van de huidige F-16 en de F-35 zitten. Dit blijkt uit de uitkomsten van de enquête na de belevingsvluchten met de F-35. Er was veel in Nederland animo voor deelname aan deze enquête. Ook waren de enquêtedeelnemers goed verdeeld over de omgeving. Vanaf beide vliegvelden werd er tijdens de belevingsvluchten gevlogen met zowel een F-16 als een F-35. Op beide vliegvelden werd een start gemaakt met naverbrander. Ook werden er standaard circuitjes gevlogen rondom de vliegvelden die op de normale operationele dagen ook gebruikt worden. De F-35’s vlogen boven beide bases zeven soorten patronen in de middag en dezelfde zeven in de vroege avond. Het Nederlandse Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) voerde tijdens de vluchten een belevingsonderzoek (enquête) en diverse geluidsmetingen uit. De gegeven presentatie met de resultaten van de middagvluchten was voor de leden van de Commissie van Overleg en Voorlichting Milieuhygiëne (COVM) en de media. In het COVM waren ook de omwonenden van de vliegvelden vertegenwoordigd. Dat omwonenden slechts kleine verschillen ervaren, wordt ondersteund door de geluidsmetingen in de negen woonkernen. Het ging om een maximaal verschil van rond de 3 decibel. De ervaringen in de omgeving waren tot nog toe hierdoor positief voor de luchtmacht.