De NATO E-3A Sentry Component; Geilenkirchen, 30 juni 2017

35 Jaar NATO E-3A Component, deel 1; Tekst en Afbeeldingen door Alex van Noye

Dit jaar bestaat de NATO E-3 Component alweer 35 jaar. Om dit te vieren werd op Geilenkirchen Air Base in Duitsland een kleine open dag gehouden. Geilenkirchen is de belangrijkste vliegbasis van de E-3 Component. De E-3 Sentry vloot van de NATO zorgt alweer ruim 35 jaar voor de veiligheid van het Europese luchtruim.

De historie van het E-3 Component begon in de vroege jaren zeventig toen verschillende NATO onderzoeken aantoonden dat een luchtverkeerswaarschuwing systeem (Airborne Early Warning, AEW) belangrijk zou zijn. Het onderzoek toonde aan dat met een dergelijk systeem de reactietijden op een aanval van de Sovjet Unie drastisch zou verkorten. het bestaande luchtruimverdedigingssysteem van het Bondgenootschap zou hiermee dus drastisch worden versterkt. In december 1978 werd door de leden van het NATO defensieplanning comité (Defense Planning Comité, DPC) een Memorandum of Understanding (MOU) ondertekend voor de aanschaf en het operationele gebruik van een AEW systeem. Dit besluit van de NATO lidstaten heeft het grootste gezamenlijke aankoopprogramma van de NATO in dat tijdperk gelanceerd. De NATO Airborne Early Warning & Control Force (NAEW&CF) werd opgericht in januari 1980. Het hoofdkwartier van deze NAEW&CF werd gevestigd in Geilenkirchen in Duitsland. De NAEW&CF kreeg twee eenheden met een operationele capaciteit die het Europese luchtruim gezamenlijk 24 uur per dag en 365 dagen per jaar moesten gaan bewaken. Deze eenheden waren de NATO E-3A Component in Geilenkirchen in Duitsland met zestien E-3A radarvliegtuigen en de E-3D Component van de Royal Air Force (RAF) op RAF Waddington in het Verenigd Koninkrijk met zes E-3D radarvliegtuigen. Deze Britse component werd bemand door RAF personeel.

Naast de twee operationele eenheden die uitgerust zijn met de E-3 Sentry, vormt het Mission Systems Engineering Center (MSEC) een afzonderlijke eenheid welke is gevestigd in Geilenkirchen in Duitsland. Het MSEC levert technische diensten voor de E-3A Component. Deze diensten bestaan uit het onderhouden en updaten van de vliegsystemen, de radarsystemen en de grond ondersteuningssystemen. Daarnaast blijft het MSEC uniek in zijn soort doordat het ook technische- en laboratorium faciliteiten op de vliegbasis heeft waardoor de systemen continue in ontwikkeling zijn.

De organisatie is dus volledig toegewijd aan de ontwikkeling van de E-3A missiesystemen. De NAEW&CF wordt op rotatiebasis geleid door een generaal van de Amerikaanse USAF en van de Duitse Luftwaffe. De plaatsvervangend commandant is een RAF Air Commodore. De commandant van de NAEW&CF rapporteert rechtstreeks aan het Supreme Allied Commandant Europa (SACEUR). Dit commando zit in België gestationeerd in Bergen (Mons). In totaal nemen er 17 NATO lidstaten deel aan het NAEW&CF programma. Deze landen, zijn België, Tsjechië, Denemarken, Duitsland, Griekenland, Hongarije, Italië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Polen, Portugal, Roemenië, Spanje, Turkije, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Vijftien van deze landen leveren militair personeel aan de E-3A Component.

De opbouw van de E-3A-component begon in januari 1980. In oktober 1980 kreeg de E-3A Component de status van een internationaal militair onderdeel met een eigen hoofdkwartier door het besluit van het NATO DPC. De vliegoperaties begonnen in februari 1982 na de levering van het eerste E-3A Sentry vliegtuig. De E-3A Component werd officieel geactiveerd op 28 juni 1982. De E-3A Component heeft een unieke plaats in de militaire geschiedenis in Europa, omdat het de eerste multinationale vliegende eenheid was die werd opgericht door het NATO bondgenootschap. De missie van de component is om alle surveillance- en gevechtsmanagementtaken uit te voeren die zijn opgedragen door de NAEW&CF Commandant die opereert onder het bevel van de SACEUR. De Commandant van de E-3A Component heeft de rang van brigadegeneraal tijdens zijn functie en is afwisselend een Amerikaan of een Duitser. De plaatsvervangend commandant is altijd een kolonel van de Nederlandse Koninklijke Luchtmacht. De structuur van de E-3A Component bestaat uit drie wings, namelijk: Operations Wing, Logistics Wing en een Base Support Wing. Elke wing wordt geleid door een kolonel van een land dat deelneemt aan het NAEW&CF programma. De Operations Wing is de enige wing die vliegend materieel heeft en bestaat uit drie squadrons, namelijk: Flying Squadron 1, Flying Squadron 2 en Flying Squadron 3. Al deze eenheden zijn uitgerust met de E-3A Sentry. Ongeveer dertig multinationale bemanningen uit 15 van de 28 NATO lidstaten worden toegewezen aan de twee operationele squadrons van de E-3A-component.

Slechts een maximum aantal van de E-3A Sentry vliegtuigen is normaal gesproken aanwezig op de vliegbasis Geilenkirchen. De andere vliegtuigen worden ingezet vanaf de Forward Operating Bases (FOB) die verspreid liggen in heel Europa. Al deze FOB’s staan onder het commando van het hoofdkwartier in Geilenkirchen. Deze FOB’s liggen in de volgende landen: in Preveza/Aktion in Griekenland, in Trapani in Italië en in Konya in Turkije en in Ørland in Noorwegen. De FOB's en bevinden zich elk op een nationale militaire vliegbasis van dat land. Het E-3A Component heeft zestien E-3A Sentry radarvliegtuigen. Deze gemodificeerde Boeing 707's zijn gemakkelijk te herkennen aan de grote radar die boven op de romp is gemonteerd. De E-3A Sentry werkt meestal op een hoogte van ongeveer 10 km. Vanaf deze hoogte kan een enkele E-3A het luchtruim binnen een straal van meer dan 400 km constant controleren. Men kan tijdens deze missies informatie uitwisselen via digitale gegevensverbindingen met grondeenheden, gevechtsvliegtuigen en eenheden op zee. Met behulp van de pulse Doppler-radar kan een E-3A die binnen het NATO-luchtruim vliegt onderscheid maken tussen doelen en grondreflecties. Het vliegtuig kan daarom een vroegtijdige waarschuwing geven voor laag- of hoogvliegende vliegtuigen die opereren boven het grondgebied van een potentiële agressor. Van 1985 tot 2011 gebruikte de E-3A Component ook drie Trainer Cargo Aircraft (TCA's). Deze vliegtuigen waren een aangepaste versie van de Boeing 707-320C en werden aangeduid als de CT-49A.