Market Garden Memorial; Eindhoven, 21 september 2019

75 Jaar Market Garden, deel 1; Tekst en Afbeeldingen: Alex van Noye

In de hoop de Tweede Wereldoorlog nog voor het einde van 1944 te eindigen, lanceerde de Britse bevel hebber Bernard Montgomery de Operatie Market Garden. Het doel was om door de bruggen in Nederland te bezetten een corridor te creëren die ervoor zou zorgen dat men snel en effectief Duitsland kon binnenvallen.

Operatie Market Garden was een geallieerd offensief tegen de Duitsers in Nederland in september 1944. De operatie was voor Nederland de belangrijkste operatie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Market Garden was voor het grootste deel mislukt, omdat de laatste brug bij Arnhem niet bezet kon worden. Het gevolg van deze mislukking was de Hongerwinter voor het noordelijke deel van Nederland. Operatie Market Garden bestond uit twee grote deeloperaties. De eerste was een grote luchtlanding achter de Duitse linies genaamd Market. De tweede operatie was een grondoffensief vanuit België naar Nederland onder de naam Garden. De Britse, Poolse en Amerikaanse luchtlandingstroepen zouden de belangrijke bruggen over de Nederlandse rivieren bezetten zodat de grondtroepen vanuit België snel konden doorstoten naar het IJsselmeer. De Duitse troepen in Nederland zouden daarmee worden afgesneden van Duitsland waarna de weg naar het oosten open zou liggen. Operatie Market Garden werd gezien als een mislukking door de geallieerde legertop. Het meest cruciale doel was de brug bij Arnhem. Deze brug kon niet gehaald worden omdat de landingstroepen te ver van Arnhem gedropt werden. Door het missen van deze brug lag de weg naar het Ruhrgebied niet open en duurde de oorlog minstens een half jaar langer. Het beveiligen van de sector Antwerpen was echter wel bereikt met de operatie.

De grote hoofdrol speler tijdens de landingen van Operations Market garden, was de Douglas C-47 Skytrain. De Skytrain, was de militaire variant van de wereldberoemde Douglas DC-3 Dakota. Het grote verschil tussen de civiele en militaire variant is, dat de Skytrain een grote vrachtdeur heeft aan de zijkant van het toestel. Ook heeft de Skytrain een verstevigde vloer voor het vervoeren van zware vrachten. Veel geallieerde landen hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog de C-47 Skytrain gebruikt voor het vervoeren van zware lasten en het vervoeren van manschappen en

gewonden. Meer dan 10,000 vliegtuigen zijn geproduceerd van dit type in de Douglas fabrieken in Santa Monica, Californië en Oklahoma City, Oklahoma. De fabriek in Oklahoma heeft tussen maart 1943 en augustus 1945 ruim 5,354 Skytrains gebouwd. De C-47 was een uitermate geschikt vliegtuig voor het droppen van paratroepers. Het toestel is dan ook veelvuldig ingezet bij diverse grote dropping acties zoals tijdens de landing in Normandië in Frankrijk en Operation Market Garden in Nederland. Het toestel speelde een sleutelrol bij deze acties toen duizenden parachutisten werden gedropt achter de Duitse linies. Deze troepen hadden vaak de taak om diverse bruggen en andere strategische punten bezet te houden tot de hoofdmacht van de oprukkende geallieerde troepen arriveerden. De C-47 was ook in staat om zweefvliegtuigen te trekken die geruisloos achter de linies konden landen.

De tweede hoofrolspeler tijdens de landingen rondom de bruggen, waren de Britse Airspeed Horsa zweefvliegtuigen. De Horsa bestond uit drie versies, namelijk: de AS51 Horsa 1, de AS52 en de AS58 Horsa 2. Er werden in totaal 3750 stuks gebouwd van dit type zweefvliegtuig. Letterlijk alle vliegtuigen zijn verloren gegaan tijdens de verschillende luchtlanding operaties. De toestellen waren gebouwd om slecht een keer te landen achter vijandelijke linies met als inzet het verrassingselement. Aan boord van de Horsa zweefvliegtuigen zaten twee vliegers en in totaal konden er 25 uitgeruste militairen meevliegen. Op 17 september 1944 startte Operatie Market Garden met het droppen van de parachutisten boven de drie grote Nederlandse steden. De Amerikaanse 101st Airborne Division werd bij Eindhoven gedropt en de Amerikaanse 82nd Airborne Division werd gedropt in Nijmegen. De 101st werd gedropt bij Eindhoven, best, Sint-Oedenrode en Veghel. Zij hadden de taak om de bruggen over de rivier de Aa bij Best, het Wilhelminakanaal bij Sint-Oedenrode en de Zuidwillemsvaart bij Veghel in te nemen. De 82nd had de taak om de brug bij Grave over de Maas, de brug over de Waal bij Nijmegen en een van de bruggen over het Maas-Waalkanaal over te nemen. Dit deel van de operatie verliep allemaal volgens plan. Tegelijkertijd met de droppings rondom Eindhoven en Nijmegen, werden er Britse troepen van de 1st Airborne Division gedropt in de buurt van Arnhem in Wolfheeze, Ede en Oosterbeek. De Britse eenheid zou steun krijgen van de Poolse Onafhankelijke Luchtlandingsdivisie.

Het Britse 30e Legerkorps moest vanaf Lommel in België oprukken over de door de luchtlandingstroepen vrijgemaakte route langs de cruciale bruggen. De Britse eenheid die Operatie Garden uitvoerde bestond uit ruim 50,000 manschappen en ruim 22,000 voertuigen. De grondtroepen konden binnen de gestelde tijden oprukken en de paratroopers die stelling hadden genomen bij de bruggen versterken, op de brug bij Arnhem na. De Duitsers hadden zich geconcentreerd bij Arnhem waardoor de brug in de stad uiteindelijk niet kon worden ingenomen. De troepen die vanuit het zuiden de opmars maakten, stuitten op twee Duitse pantserdivisies die zich hadden ingegraven op de route net voor Arnhem nabij Elst. Het lukte de grondtroepen niet om een doorgang naar Arnhem te forceren. De troepen die de brug bezet hielden raakten in het nauw en waren al snel door hun munitie heen door de Duitse tegenstand. Men moest zich na enkele dagen terugtrekken uit Arnhem ondanks de steun van Polen die in de tussentijd was gearriveerd. Eind september 1944 strandde de geallieerde opmars in het gebied rondom de Betuwe in Nederland. Het gevolg was een lange hongerwinter in het noordelijke en westelijke deel van Nederland. In totaal sneuvelden er 1800 Britten en Polen in de omgeving van Arnhem en wisten er ruim 2300 te ontsnappen via een oversteek over de Rijn tijdens Operatie Pegasus. Arnhem was letterlijk een brug te ver zoals de gelijknamige film laat zien.