Japanse Fotoverkenning Phantoms; Hyakuri, 30 oktober 2019

Japanse Samoerai Phantoms, deel 2; Tekst en Afbeeldingen: Alex van Noye

De meest kleurrijke Phantoms in Japan zijn de fotoverkenners van het 501 Hikotai. Na ruim 45 jaar in dienst van de Japan Air Self Defense Force worden de vliegtuigen aan het begin van 2020 uitgefaseerd. De taken van deze versie van de legendarisch Phantom wordt overgenomen door de F-35A Lightning II met sensors.

Een van de meest bijzondere eenheden bij de Japanse lichtmacht is het 501 Hikotai dat gebaseerd is op de Japanse vliegbasis Hyakuri. Deze eenheid is het enige Japanse squadron dat vliegt met de fotoverkenningsvariant van de McDonnell Douglas F-4 Phantom II. De historie van het 501 Hikotai begon op Matsushima op 27 maart 1962. De eenheid werd hier opgericht als onderdeel van de Air Reconnaissance Group en beschikte in eerste instantie over ruim tien RF-86F Sabre. In die tijd was de Sabre het primaire gevechtsvliegtuig van de Japan Air Self Defense Force (JASDF). In totaal zou het 501 Hikotai met in totaalachttien RF-86F Sabres gaan vliegen. De RF-86F was een aangepaste variant van de Japanse versie van de Sabre. In de neus van het toestel waren de wapens verwijderd om plaats te maken voor de camera’s die voor verkenningstaken zouden worden ingezet. In augustus 1962, werd het 501 Hikotai van Matsushima naar Iruma verplaatst. Op deze vliegbasis kreeg de eenheid ook nog eens de beschikking over een aantal T-33A’s en een T-28B. De eenheid werd in oktober 1974 verplaatst van Iruma naar het huidige Hyakuri. Het squadron werd op deze vliegbasis uitgerust met de RF-4E Phantom II. De Tactical Reconnaissance Group zou hier voor het eerst door het leven gaan onder de naam 501 Hikotai.

Na de verhuis naar Hyakuri in 1974, bleef er nog wel een detachement achter op Iruma met de RF-86F Sabre. Dit zou tot 1977 duren, want daarna werden de Sabres uitgefaseerd en werd er een deel afgestaan aan het de Koku Sotai Shireibu Hikotai (HQ Squadron). Het 501 Hikotai kreeg op Hyakuri de beschikking over veertien RF-4E Phantom II fotoverkenners. Het opmerkelijke aan dit toestel is dat de RF-4E een onbewapend toestel is dat uitsluitend is in te zetten voor verkenningstaken. In de neus van deze vliegtuigen zitten drie typen camera’s, namelijk: een verticale gerichte camera, een camera voor lage vlieghoogten en een camera voor hoge vlieghoogten. Het embleem van het 501 Hikotai is afgeleid van het Amerikaanse stripfiguur Woody

Woodpecker. De woodpecker verving het oude embleem uit de tijd van de RF-86F waarin de woodpecker een strik droeg en een telescoop in zijn handen had. Wel heeft Woody Woodpecker op de staart van de huidige RF-4E’s nog steeds zijn strik om. Om het 501 Hikotai van meer vliegtuigen voor de fotoverkenning te voorzien, werden er in totaal vijftien F-4EJ Phantoms omgebouwd naar een fotoverkenningsversie. Zeventien F-4EJ vliegtuigen werden omgebouwd naar de RF-4EJ Phantom II standaard. Deze additionele fotoverkenning Phantoms kregen in tegenstelling tot de standaard RF-4E geen aangepaste neussectie. De camera’s van deze toestellen werden gedragen in speciale camera pods die onder de romp van het toestel werden gehangen. In deze pods zaten aanvankelijk dezelfde systemen als in de originele versie van de RF-4E.

Net als de standaard versie van de Phantom de F-4EJ, werden ook de fotoverkenners geüpdatet naar een hogere standaard om de toestellen geschikt te maken voor toekomstige inzet. De standaardversies werden vanaf 1984 gemoderniseerd en pas na ruim acht jaar waren de eerste RF-4 Phantoms aan de beurt voor een update. Van de originele RF-4E Phantoms II vliegtuigen werden er dertien van de veertien naar de RF-4E Kai standard gemoderniseerd, er was een toestel verloren gegaan in de jaren voor de update. De fotoverkenners kregen voor het grootste deel dezelfde upgrades als de standaardversie van de F-4EJ Phantom. De originele RF-4E Phantom II’s werden gemoderniseerd naar de RF-4E Kai standaard. De dertien toestellen werden uitgerust met een AN/APQ-172 TFR-radar en de J/APR-2 RWR werd vervangen door de J/APR-5. Beide systemen waren van Japanse makelij. Een deel van de zeventien RF-4EJ fotoverkenners werd ook geconverteerd naar RF-4EJ Kai Standaard. Er werden in totaal acht vliegtuigen geüpdatet naar deze standaard. De andere vliegtuigen werden kort na de update fase uitgefaseerd bij de JASDF. Ondanks dat er geen interne camera's waren gemonteerd in de RF-4EJ werden de toestellen toch gemoderniseerd volgens de Kai standaard. De verkenningsapparatuur van deze versie van de Phantom zat vooral in de pods onder het vliegtuig. De geïnstalleerde systemen werden uitgerust met de TACER (elektronische verkenningspod met datalink), de TAC (pod met KS-135A- en KS-95B-camera's), het D-500UR IR-detectiesysteem en de LOROP-pod met een KS-146B-camera.

De huidige vloot ongewapende RF-4E's kan luchtmetingen uitvoeren en kan fotograferen in alle weersomstandigheden. Het 501 Hikotai verkenningssquadron vliegt veelal verdedigingsmissies rondom Japan. De eenheid voert ook schadeonderzoeken uit na natuurrampen die in een land als Japan veelvuldig voorkomen. De RF-4E’s werden in het verleden gebruikt om de kerncentrale van Fukushima Daiichi te onderzoeken na de aardbeving en de tsunami van maart 2011 in het noordoosten van Japan. De vliegtuigen hebben ook vaak geholpen bij het identificeren van huizen die zijn getroffen door aardverschuivingen na de aardbeving in Hokkaido in september 2019. De RF-4E en de RF-4EJ staan bekend om hun exotische kleurenschema’s. De toestellen vliegen op dit moment rond in drie verschillende schema’s De eerste is een groen met bruin schema dat doorgaans vooral op de RF-4EJ Kai is aangebracht. De RF-4E Kai is traditioneel voorzien van een groen met beige kleurenschema. Er zijn enkele RF-4E Phantoms voorzien van een blauw kleurenschema dat was aangebracht te gelegenheid van het 50 jarige bestaan van de JASDF. De Phantoms zijn allemaal voorzien van een haaienbek die op de neus van het toestel is geschilderd. Bij een aantal Phantoms is op de intake het welbekende spook geschilderd welke bij dit type vliegtuig hoort. De Japanse RF-4-en zijn met deze kleurrijke schema’s dus vliegtuigen die op elke oefening of airshow goed opvallen tussen de rest van de Japanse luchtmacht vliegtuigen.