349 Squadron Beveiligd de Baltics; Siauliai, 14 januari 2020

Belgische F-16’s op Quick Reaction Alert; Tekst en Afbeeldingen: Alex van Noye

De Belgische luchtmacht zou met het 349 Squadron van de Belgische vliegbasis Kleine-Brogel de Baltic Air Policing taak in 2020 op zich nemen. De eenheid was geland op Siauliai in Litouwen voor deze missie. Op deze vliegbasis zijn een platform en enkele hangaars ingericht voor deze Quick Reaction Alert missie.

De Baltic Air Policing is een NATO missie die wordt uitgevoerd door door de Amerikaanse en Europese partnerlanden in de Baltische Staten. Deze landen zijn niet in staat om hun eigen luchtruim te verdedigen tegen indringers uit vooral Rusland. Vanuit Estland en Litouwen vliegen NATO vliegtuigen dagelijks patrouilles en staan er vliegtuigen op Quick Reaction Alert (QRA). De Belgische luchtmacht was in 2004 de eerste NAVO luchtmacht die deelnam aan het Baltic Air Policing (BAP) programma en zestien jaar later is het 349 squadron van Kleine-Brogel AB (BE) een van de huidige twee deelnemende BAP luchtmachten. De andere bijdrage wordt geleverd door de Poolse luchtmacht met F-16’s op vliegbasis Ämari Air Base in Estland en op vliegbasis Malbork Air Base in Polen. Deze laatste twee vliegbases werden in 2014 toegevoegd aan het BAP programma, na verhoogde spanningen in Noordoost Europa en op De Krim. Het BAP programma staat onder controle van het NATO Allied Air Command dat gevestigd is op vliegbasis Ramstein (Duitsland). Voor de BAP wordt de algehele controle van het Baltische luchtruim gecoördineerd vanuit het Combined Air Operations Center (CAOC) Uedem in Duitsland, vanwaaruit heel Noord-Europa wordt gecontroleerd. Het controleren rapportagecentrum (Control and Reporting Center (CRC)) in Litouwen stuurt de BAP vliegtuigen naar hun doelen. Het Belgische detachement staat daarbij 24/7 paraat met twee vliegtuigen, die binnen vijftien minuten nadat het Scramble commando is gegeven, in de lucht kunnen zijn. Dit wordt de Quick Reaction Alert (QRA) genoemd. Twee extra vliegtuigen fungeren daarbij als reserve en worden ook paraat gehouden voor als er nog meer toestellen nodig zijn.

Het Belgische detachement bestaat uit een kleine groep van slechts 60 personen, verdeeld in drie onderdelen waaronder de operationele tak met de piloten en de missieplanners, maar ook enkele brandweerlieden en een meteoroloog om het detachement te ondersteunen. De Belgische F-16’s werden in de jaren 1980-1990

aangeschaft, maar alles binnen in de vliegtuigen is bijgewerkt en opnieuw ingericht. Als wapenlast draagt de F-16AM Fighting Falcon twee AIM-120 AMRAAM radargeleide lucht-lucht raketten voor inzet buiten het visuele bereik, twee AIM-9 Sidewinder hitte geleide lucht-lucht raketten voor inzet binnen het visuele bereik en één M61A1 Gatling-Gun met zes lopen met ongeveer 500 kogels. Dit kanon is standaard ingebouwd in de F-16 Fighting Falcon. Naast de radar wordt ook een targeting pod (Sniper Advanced Targeting Pod (ATP)) gebruikt om in te zoomen op het doel, zelfs voordat de vliegers zicht op het doel zelf hebben. Met deze pod is het gemakkelijk om het doel te herkennen en te controleren op mogelijke bewapening.

De taak van de Belgische BAP vliegers is dezelfde als in eigen land, namelijk het waarborgen van de integriteit van het luchtruim, om dat veilig te houden voor alle gebruikers en het afweren van mogelijke indringers hiervan. De F-16’s zijn tevens uitgerust met ‘flares’ (fakkels), normaal worden deze gebruikt als afweermechanisme tegen hittezoekende raketten. Ze kunnen echter ook worden gebruikt om de aandacht te trekken van de persoon of personen in de cockpit van een onderschept vliegtuig. Tijdens nachtvliegoperaties gebruiken de Belgische piloten ook Night Vision Goggles (NVG) om het resterende licht te versterken. De F-16’s worden gescrambled wanneer vliegtuigen zich niet houden aan internationale regels, zoals het gebruik van een transponder, of het identificeren van controlecentra of een ontbrekend vliegplan. Binnen een kwartier moeten de vliegtuigen in de lucht zijn, waarna de CRC hen naar het te onderscheppen vliegtuig zal leiden. Mocht het onderschepte toestel een gevaar vormen voor andere vliegtuigen of op weg zijn naar een verboden zone (bijvoorbeeld in geval van nood), dan zullen de F16 vliegers dit vliegtuig in een andere richting moeten laten afwijken. Daarbij zijn flares erg handig om aandacht te trekken, vooral als het donker is. In 99% van de onderscheppingen is er slechts een onderzoek nodig waarbij de F-16’s naast het vliegtuig vliegen en de cockpit controleren. Na een daadwerkelijke onderschepping wordt een rapport naar de CRC gestuurd en een foto gemaakt ter bevestiging.

De meeste Alpha Scrambles vinden plaats boven de luchtcorridor tussen het Russische gebied van Sint-Petersburg en de Russische enclave Kaliningrad tussen Litouwen en Polen. Dit gebeurd vaak, omdat de enige manier om van en naar Kaliningrad te reizen over zee of door de lucht is, zonder dat daarvoor visa en douaneformaliteiten nodig zijn voor Russische burgers. Daarnaast vliegen er soms niet-geïdentificeerde helikopters tussen Kaliningrad en enkele olieplatforms op zee. Sinds september 2019 zijn ongeveer twintig Alpha Scramble onderscheppingen uitgevoerd door het Belgische detachement, dat jachtvliegtuigen, transportvliegtuigen en zelfs een strategische bommenwerper heeft onderschept. Tijdens de winter neemt het aantal onderscheppingen af, met weer een toename hiervan vanaf de lente. De geplande Tango Scramble die zou worden uitgevoerd om de Belgische Airbus A321 met media te onderscheppen werd helaas afgelast vanwege de weer omstandigheden. Een Tango Scramble is een oefen scenario waarbij de vliegers een ander vliegtuig onderscheppen voor training. Dit keer moest er genoegen worden genomen met een Sierra Scramble, hierbij wordt de procedure alleen op de grond uitgevoerd voor trainingsdoelen. Bij een Sierra Scramble krijgen de vliegers alarm en moeten ze zo snel mogelijk in het vliegtuig zitten. Bij deze oefening zal het hele QRA scenario worden geoefend tot het uit taxiën van de F-16’s. De Belgische F-16’s van het 349 Squadron staan 24 uur per dag paraat om de Baltische Staten te verdedigen. Na het Belgische detachement zal later de Spaanse luchtmacht het stokje van de Belgen overnemen.